برآورد قیمت : 3 - 2 میلیارد تومان
رقم برنده مزایده: 2,000,000,000 تومان
رقم نهایی فروش: 2,200,000,000 تومان
بنابر کاوشهای مربوط به آثار فلزی هزاره پنجم و چهارم قبل از میلاد، دو منطقه «تل ابلیس» و «تل یحیی» در کرمان از اولین مراکز کشف اشیای مسی در ایران محسوب میشوند. معدن مس سرچشمه نیز که یکی از مهمترین معادن مس جهان به شمار میرود در همین منطقه قرار دارد. پس بیتردید کرمان از هزارههای دور تا به امروز یکی از مراکز مهم هنر مسگری – بعدها قلمزنی – در ایران بوده است. کاسه حاضر، یکی از بهترین نمونههای قلمزنی ایران است که در اوایل قرن یازدهم هجری قمری (هفدهم میلادی) در دوره صفویه در کرمان خلق شده است.
«کتیبهنویسی» بر روی اشیای فلزی، یکی از ارکان هنر ایران به شمار میآید. کتیبههای خوشنویسی تا پیش از دوران صفویه به خط کوفی، ثلث و نسخ قلمگیری میشدند. پس از شکلگیری امپراتوری هنردوست و هنرپرور صفویه در ایران، حکومت بیشتر شکلی بومی به خود گرفته و آثار هنری عمدتاً بر اساس مبانی بومی و ملی خود خلق شدند و کتیبهنویسی برای نخستین بار با خط نستعلیق در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم بر روی فلز پدیدار شد. کتیبه خوشنویسی «صلوات چهارده معصوم» که با خط بسیار زیبای نستعلیق، با دقت و ظرافت بالا بر روی کاسه کرمان قلمگیری شده، از نمونههای اولیه کتیبهنویسی نستعلیق در دوران صفویه به شمار میآید.
علاوه بر کتیبهنویسی، این کاسه سایر مشخصههای زیباییشناسانه «دواتگری» و «تزیینات» ظروف فلزی دوران صفویه را داراست. با پایه مخروطی ظریف و کوتاهی در پایین شروع میشود، با بدنهای با قوس نرم به سمت بالا حرکت میکند و وقتی به لبه کاسه میرسد، لبه به سمت بیرون باز و گشاده میشود تا با لبخندی، گل مورد اقبال ایرانیان یعنی «لاله» را تداعی کند.
به نظر میرسد فضای زیر کتیبه با نگاهی به کاشیکاری دوران خود، طراحی شده است. دهها کتیبه خوشنویسی، اسلیمی، ختایی و نقوش حیوانی، آنچنان خلاقانه در این فضا با یکدیگر ترکیب شدهاند که بدون تداخل نقوش، آرامش را برای بیننده به همراه میآورند. از ویژگیهای منحصر بهفرد این اثر، همین ترکیببندی است. به سختی میتوان تشخیص داد که آیا کتیبهها به صورت افقی در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند یا عمودی. درضمن هر کتیبه، هم با کتیبههای چپ و راست خود و هم با کتیبههای بالا و پایین خود خویشاوندی میکند. در هندسهای خیالانگیز و در یک هماهنگی بینظیر، مجموعهای از ترنجها شامل شعر ذیل، نقوش حیوانی همچون آهو، شیر، خرگوش و نقوش گیاهی و نیز اسلیمیها و گرههای ظریف بین کتیبهها، دلربایی میکنند.
در بادیه عشق میرفتم تیز
دیدم دوهزار زنگیان خونریز
هریک به زبان حال با هم گفتند
چون کاسه به دست توست کجدار و مریز