امضا: «رقم حسین قوللرآقاسی» (وسط)
رنگ‌روغن روی بوم
365×155 سانتیمتر
تاریخ اثر: حدود دهه 1340

بخشی از نقاشی قهوه‌خانه، برآمده از باورها و عقاید مذهبی و عامیانه ایران است که با بهره‌گیری از وقایع‌ تاریخ اسلام (واقعه کربلا) و ترکیب آن با ذهن و خیال نقاش روایتی چشم‌نواز را پیش‌روی مخاطب می‌گذارد. خلق این نوع پرده‌ها، در دوره قاجار و تحت‌تأثیر رواج هنر تعزیه، رونق یافت. این شیوه خاص نقاشی مردمی و خودانگیخته، در بررسی‌های تاریخ هنر ایران نمایانگر تحولات تصویری و شمایل‌نگاری نمادین، در نقاشی ایرانی است.

مضمون این پرده‌ قهوه‌خانه‌ای، شمایل‌نگاری شیعی و تصویرگری واقعه کربلا و روز عاشوراست که از بارزترین مفاهیم مستتر در آن، می‌توان به ایثار، فداکاری و دلاوری اشاره کرد. این مضمون بیش از همه در جنگ‌های یاران امام حسین و به‌خصوص دلاوری‌های حضرت ابوالفضل که نمادی از شجاعت و دلیری است، با پیروزی حق علیه باطل به منصه ظهور می‌رسد.

اثر حاضر نمونه‌ای ممتاز از ادامه سبک نقاشی عهد قاجار، با مضمونی آشنا از جنگ میان حضرت ابوالفضل با دشمنان اسلام است که در مرکز تابلو این شخصیت به شیوه بزرگنمایی با پرسپکتیو مقامی، بزرگتر از دیگران، توسط نقاش کشیده شده است. حسین قوللر آقاسی به عنوان یکی از مهم‌ترین هنرمندان این عرصه، در این نقاشی‌ چهره اعضای خاندان پیامبر و یاران امام حسین را با هاله‌ای از نور به نمایش گذاشته و چهره زنان در پشت نقاب یا برقع پنهان است، اما چهره دشمنان اسلام آگاهانه خشن و سیاه‌نمایی شده، تا در جلوه ظاهری نیز تضاد باطنی میان خیر و شر، بهتر نمایان شود و احساسات بیننده برانگیخته شود.

حسین قوللر آقاسی یکی از مهم‌ترین چهره‌های نسل اول نقاشان قهوه‌خانه‌ای در ایران بود. او علاوه بر نقاشی صحنه‌های عاشورایی و مذهبی، سوژه‌های حماسی و اسطوره‌ای (همچون داستان‌هایی از شاهنامه) را هم نقاشی کرده و به همین سبب مجموعه بزرگی از نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای را از خود به‌یادگار گذاشته است. او نماینده نقاشان برآمده از متن جامعه سنتی و مذهبی ایران بود که فارغ از سبک یا گرایش‌های هنری آکادمیک از طریق تجربه فن نقاشی پرده‌های رنگ‌روغن را آموخته بود و به مصور ساختن باورهای عامیانه مردم کوچه و بازار پرداخت.

در اثر پیش رو، همزمانی چند روایت داستانی و نمایش فیگورها در فضایی میانه سطح و حجم‌نمایی منطبق بر اهمیت سوژه، ویژگی‌ ذاتی در نقاشی قهوه‌خانه است که به‌شکلی اصیل در این اثر حفظ شده است. در این‌جا عناصر پیکره‌ای و همچنین فرم و رنگ‌ها در قالبی نمادین نقاشی شده‌اند. از همین رو این پرده درویشی ممتاز، به مثابه پلی میان سنت نقاشی مذهبی قاجار و تحولات این هنر در دوره پهلوی است.