امضاء: «مطلب 1314» (پایین وسط)
رنگروغن روی بوم
60×80 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1275
برآورد قیمت : 800 - 600 میلیون ریال
رقم نهایی فروش: 160,000,000 تومان
امضاء: «مطلب 1314» (پایین وسط)
رنگروغن روی بوم
60×80 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1275
تابلوی حاضر که تکچهره میرزا علیخان امینالدوله از رجال دوره ناصری و مظفری را نشان میدهد، توسط عبدالمطلب نقاش، معروف به میرزا مطلبخان مستشار با تکنیک رنگروغن به سبک رئالیستی خلق شده است. میرزا علیخان امینالدوله که پرتره او را در این اثر میبینیم، پسر میرزامحمدخان سینکی دیپلمات و نویسنده توانای دوره ناصری است. وی در پانزده سالگی دبیر وزارت امور خارجه شد. دیری نگذشت که منشی حضور ناصرالدینشاه و پس از مرگ عمویش پاشاخان امینالملک ملقب به امینالملک شد. با انتساب به مقام وزارت وظایف و اوقاف به جای پرش لقب امینالدوله را دریافت کرد. او که صدراعظم مظفرالدین شاه و سرپرست اداره پست و ضرابخانه دولتی بود یکی از برجستهترین نواندیشان و اصلاحطلبان عصر قاجار به حساب میآید.
این پرتره به خوبی رویکردهای غربی در تصویرگری، از جمله تأثیرات عکاسی بر نقاشی و همچنین رواج رنگروغن و نقاشی سهپایهای در دوره قاجار را منعکس میکند. علاوه بر آن ورود جریانهای نوگرا به هنر و فاصلهگرفتن هنرمندان از نقاشی مینیاتور، در گرایش ایشان به این سبک واقعگرا بسیار مؤثر بوده است. نخستین ساخت و سازها در نقاشی این دوره، تنوع رنگی کمی دارند و بیشتر مبتنی بر شبیهسازی هستند. به طور کلی پالت رنگی هنرمند جز در مواردی چندان غنای رنگی گذشته و حتی آینده را ندارد، بلکه لذت حاصل از شبیهسازی که دستاورد بدیعی در هنر کشور بوده، هنر واقعگرا یا طبیعتگرا را مدتها به جریان غالب هنر ایران تبدیل میکند. در برابر این نگاه رئالیستی در بازنمایی جهان پیرامون، جنبههای خیالپردازانه و عالم مثالی همانند آنچه که در نقاشی مینیاتور حاکمیت داشت، موقتاً کمرنگ می شود.
با اینکه در دوره صفوی نوعی تمثالسازی تجاری رایج میشود، با این حال نخستین تکچهرههای رئالیستی، همچون اثر پیشرو، به عنوان سوژهای مستقل و عموماً در خدمت خواص جامعه، به شاهان، رجال و درباریان دوره قاجار تعلق دارد. پرترهسازی علاوه بر اینکه در نقاشی طبیعتگرایانی چون صنیعالملک، کمالالملک، ابوتراب غفاری و میرزا موسی رخ نمود، به تدریج در روزنامهها و برخی از کتابهای مصور این دوره نیز بهصورت تکچهرههایی دیده میشود که به شیوه سنگی یا لیتوگرافی به چاپ رسیدهاند.
در تبارشناسی این جریان فرهنگی، باید اشاره کرد که تقریباً مقارن با اواسط قاجار گروهی از دانشجویان و هنرمندان ایرانی، به منظور کسب دانش و فرهنگ غرب، برای نخستین بار به اروپا اعزام میشوند. از هنرجویان این گروه میتوان به عبدالمطلب و مزینالدوله اشاره کرد که هر دو از نخستین بانیان و مروجان نقاشی آکادمیک به شیوه غرب یا طبیعتگرا به شمار میآیند و متعاقباً هنرمندانی چون صنیعالملک (عموی کمالالملک)، ابوتراب غفاری (برادر بزرگ کمالالملک) و شخص کمالالملک به عنوان سرآمدان این جریان، راه نقاشی طبیعتگرای ایرانی را در پیش میگیرند. این جریان بعدها جلوه نقاشی آکادمیک ایران را به ظهور رساند.
عبدالمطلب در اصفهان متولد و مدتی بعد برای تحصیل هنر به تهران آمد. وی کار هنری را ابتدا با قلمدانسازی و سپس با نقاشی آبرنگ آغاز کرد و به موجب علاقه خود در ادامه به رنگروغن روآورد. در توصیف ویژگیهای نقاشانه او در منابع مختلف آمده که وی در شبیهسازی با آبرنگ مهارت داشته است و حتی در سال جلوس مظفرالدینشاه، تصویر آبرنگی از او میسازد که به موجب پسند شاه، بر دیوار تالار آیینه نصب میگردد. از دیگر آثار شناخته شده میرزا مطلب-خان مستشار میتوان به منظره رنگروغنی از یک باغ با رقم «بنده درگاه میرزا مطلب» اشاره کرد که به گفته کریم-زاده تبریزی – تاریخنگار هنر- در موزه رضاعباسی نگهداری میشود.