مارکو گریگوریان نقاش، مجموعه‌دار و هنرمندی چندرسانه‌ای بود که با آغاز مدرنیسم ایرانی، پیوسته کوشید تا روایتی آوانگارد از هنرهای تجسمی را با زبانی ساده، بیانی مدرن و زیبایی‌شناسی ایرانی همسو سازد. در میان چهره‌های شناخته‌شده جریان فرهنگی دهه‌های سی و چهل، مارکو علاوه بر آموزش هنر و برگزاری رویداد مهم بینال‌های تهران، با آثار انتزاعی‌اش و با تأکید بر استفاده از ماده کاهگل، آثاری مبتنی بر زیست‌بوم ایران در پیوند با خاطرات نوستالژیک و حافظه جمعی ایرانیان ارایه کرد.

از اوایل دهه پنجاه، مارکو با رسیدن به موقعیتی تثبیت‌شده در عرصه هنر، در آثارش علاوه بر استفاده از کاهگل روی بوم به ارایه ابداعات زیبایی‌شناختی نوین و با استفاده از اشیا و چسباندن آن‌ها بر روی بوم پرداخت. آثار او با بهره‌گیری از فرم‌های ساده هندسی (مربع و دایره) به شکلی نمادین ارجاعاتی آشکار به زمین و جهان پیرامونش داشت. او خلق تابلوهای کاهگلی خود را تا پایان عمر ادامه داد و با تغییر در مواد و مصالح سعی کرد تا ارجاعات بومی را در کمپوزیسیون‌های هندسی و انتزاعی خود حفظ کند.

تابلوی پیش‌رو به مثابه تصویری استیلیزه‌شده از منظره‌ای آشناست که در آن، مسیر اندیشه‌ورزی هنرمند مبتنی بر واکنشی احساسی به نظام شکلی موجود در طبیعت کویری ایران نزدیک شده است. نقاش در این‌جا در پی تأکید بر نمایش وضعیتی ساختارمند از منظره‌ای است که به شکلی نمادین، از تضاد موجود در عالم هستی و تقابل قطب‌هایی که در درون یک قاب کامل‌کننده یکدیگرند، به سامان می‌رسد.

اثر حاضر نمونه‌ای ممتاز از بازخوانی هنرمند از تجربه زیست در جهان ایرانی است که سال‌ها پس از مهاجرتش در یادبود سال‌های طلایی هنر نوگرا در ایران خلق شده است. با وجود نظم ساده‌ و چیدمان اتفاقی کاهگل در بخش پایینی بوم، فضای خالی بالایی با تاش‌های رنگی سریع و مواج، نقاش توانسته است با شکل‌دادن به ادراکات خود از جهان پیرامونش به بیانی عمیق دست پیدا کند که یادآور طبیعت‌گرایی انتزاعی است. در این‌جا شناخت مارکو از اصول زیبایی‌شناسی هنر مدرن باعث شده تا به ایجاد کاربستی استعاری، مبتنی بر گفتمانی مدرنیستی و انتزاعی دست یابد.

شایان ذکر است که امسال به بهانه صدمین سالگرد تولد مارکو گریگوریان، نمایشگاهی از زندگی و آثار او در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد که اثری مشابه این تابلو از گنجینه این موزه نیز به نمایش درآمد.

آرش دریابندری و ژانت الزاریان