امضاء: ( اسپهبد 66) (پایین چپ)
رنگ روغن روی بوم
سانتیمتر 130×100
تاریخ اثر: 1366
-این اثر در کتاب »علیرضا اسپهبد، برگزیده نقاشی 1376-1350(ص 62) نشر هنر ایران(1377)به چاپ رسیده است.

در تابلوی «کابوس» که یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار اسپهبد است، ماهی هراسان، خودش را از پنجره چوبی قدیمی رها می‌کند و نفس‌بریده به دنبال مفری می‌گردد. مهارت اسپهبد در ساخت پنجره آبی رنگ چوبی و جنس تور و دیوار گچی، همه امکان و عینیت لازم را برای انتقال پیامش فراهم می‌کند. پیکره رنگ‌باخته بر دیوار، جلوی چشمان خود را گرفته تا از تماشای این کابوس و هراس آن بگریزد. همین فضاهای نامأنوس آثار اسپهبد، او را به نقاشان سوررئالیست نزدیک می‌کند. دنیای فراواقعی ذهن او به شیوه‌ای اکسپرسیونیستی با قدرت و شدتی هیجانی نمودار گشته و این دنیای رویاوار با تکنیکی در خور عینیت یافته است. او اندوه و تنهایی‌اش را با زبانی تمثیلی، شاعرانه و در عین حال بسیار تند و خشونت‌آمیز بازگو می‌کرد.علیرضا اسپهبد راوی بی‌طرف منظره‌ها و اشیا و نقش‌های تزیینی نبود؛ یک نقاش فرمالیست هم نبود. اسپهبد نقاشی است روایتگر که با بیانی هنرمندانه در پی انتقال پیام‌های انسانی و اجتماعی‌اش بود، بی‌آنکه شعاری باشد. پیشینه کاری او به عنوان تصویرگر و گرافیست باعث شده بود نقاشی‌هایش نیز رویکردی روایی مبتنی بر تصویرسازی داشته باشد.چهره انسان و رنج او مضمون اصلی کارهای واقع‌گرای اسپهبد در دهه‌های 60 و 70 بودند. اما مهارت او در ساخت‌وساز و ارائه رئالیستی فیگور باعث نمی‌شد او در استفاده از ضربه‌قلم‌های پرشتاب، هیجانی و بیانگرانه ناتوان باشد. توجه جدی اسپهبد به طراحی بیش از تجربه‌های رنگ‌پردازانه و فرم‌گرایانه بود. وی می‌گفت: «من رنگ را همیشه به عنوان مضمون و محتوا پیاده می‌کنم، نه به خاطر زیبایی‌اش. رنگ هرجا که آمده یک نقشی را عهده‌دار بوده و منظوری را متعهد بوده است. گرایش آبستره در من هیچ وقت نقش مستقل پیدا نکرده است. در درگیری درونی‌ام همیشه آبستراکسیون به سود فیگور و در نهایت به نفع مفهوم‌گرایی عقب می‌نشیند. من با رنگ به سوی فرم می‌روم. رنگ که بخارگونه نیست، روی تابلو فرمی دارد، حالا یا شکل هندسی و طبیعی به خود می‌گیرد یا شکل آمیبی؛ به هرحال سطح و حجمی را می‌سازد که ذهن، زود خطوط دورش را می‌کشد و در یک فرم محصورش می‌کند. این فرم رنگی در ارتباط با فرم‌های خطی در خدمت کمپوزیسیون نهایی تابلو در می‌آید»1 .آیدین آغداشلو، نقاش و هنرشناس برجسته درباره او می‌نویسد: «اسپهبد آبروی نقاشی جدی غیرتزیینی معاصر ایران بوده است. او تصویرگر جهانی پیچیده و از هم‌پاشیده است که انسان محبوبش، جایگاهی مطمئن و در خور عزت و شوکتش در آن نمی‌یابد»2 .

1. علیرضا اسپهبد، برگزیده نقاشی ها 1350 – 1376 ، نشر هنر ایران، تهران، 1377
2. همانجا.