امضاء: «علی‌اکبر مزین‌الدوله سنه 1311» (پایین راست)
سیاه‌قلم و پرداز روی کاغذ
65×90 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1311ه.ق
پیشینه:
-این اثر در سال 1394 از یک مجموعه دار خریداری شده که وی در سال 1378 آن را از خانواده خواجه نوری خریداری کرده است.
-اثر حاضر در سال 1395 در پنجمین حراج تهران ارایه شده است.

در پی‌بردن به اهمیت علی‌اکبر خان مزین‌الدوله در تاریخ هنر ایران، باید دانست که هنرمندان بزرگی چون کمال‌الملک و مصورالممالک، از شاگردان وی در دارالفنون بوده‌اند. وی نقش بسزایی در اشاعه هنر طراحی در ایران داشته؛ به طوری که او را باید از بانیان و آغازگران طراحی طبیعت‌گرا در ایران دانست. همان طور که در این اثر نیز به خوبی دیده می‌شود، مزین‌الدوله دستی توانا و قلمی استوار در طراحی به ویژه طراحی چهره از مشاهیر و رجال زمان داشت. به نظر می‌رسد بسیاری از این چهره‌ها، برای چاپ در مطبوعات ساخته شده‌اند. علاوه بر این اثر، تکچهره‌های دیگری نیز از او به همین سبک و سیاق به یادگار مانده است.

مزین‌الدوله در هر دو شیوه نقاشی از منظره و چهره‌نگاری با اسلوب پرداز، مهارت داشت. وی از نخستین کسانی است که اصول و قواعد علمی طبیعت‌پردازی را در نقاشی ایرانی مرسوم کرد. مزین‌الدوله در طراحی از چهره‌ها، دقت و توانایی خود در شبیه‌سازی را به نمایش می‌گذارد و در عین حال می‌کوشد تا اثرش علاوه بر داشتن ویژگی‌های فنی، بیانگر حالات روحی و عاطفی صاحب پرتره نیز باشد.

ویژگی‌های مذکور، در اثر پیش‌رو نیز که تکچهره میرزا عبدالوهاب خواجه نوری ملقب به نظام‌الملک است، به خوبی دیده می‌شود. وی نوه میرزا نصرالله خان اعتمادالدوله نوری، دومین صدراعظم ناصرالدین‌شاه و فرزند میرزا کاظم خان نوری بود که پس از فوت پدرش با لقب نظام‌الملک، به سمت وزیرلشکر و حاکم تهران منصوب شد. وی در طول حیات خود، سِمت‌های مختلفی چون وزیر مالیه و وزیر عدلیه در دوره مظفری و نیز حاکمیت فارس را بر عهده داشته است. نظام‌الملک در این اثر، مردی میانسال و جا افتاده، با عصایی در دست و لباسی فاخر بر تن، دیده می‌شود. اثر حاضر شباهت زیادی دارد به عکس معروفی از وی که او را نشسته بر صندلی نشان می‌دهد. جالب این‌که، خزی که در طراحی پیش‌رو بر گردن نظام‌الملک دیده می‌شود نیز در آن عکس وجود دارد.