امضا: «دوستعلی معیر 1367» (پایین راست)
رنگ روغن روی بوم
85×65 سانتی‌متر
تاریخ اثر: 1326
پیشینه:
اثر حاضر متعلق به مجموعه شخصی خانواده هنرمند می‌باشد.

دوستعلی معیرالممالک فرزند دوست‌محمدخان معیرالممالک، خوشنویس چیره‌دست و از رجال برجسته دوره قاجار بود که نسل اندر نسل خزانه‌دار و متصدی امور معماری دربار قاجار بودند. او در نوجوانی وارد مدرسه دارالفنون شد و سپس برای فراگیری نقاشی به پاریس رفت. سفر دوستعلی در سال ۱۹۰۰ میلادی همزمان بود با حضور کمال‌الملک در پاریس، اما روند فراگیری نقاشی و رویکرد آنان در کار نقاشی متفاوت بود. پس از بازگشت به ایران، دوستعلی نقاشی را به عنوان یک سرگرمی دنبال کرد، اما در مقایسه با هنرمندان صاحبنام زمانه‌اش کمتر شناخته شد، هرچند امروز کیفیت بالای نقاشی‌هایش او را به لحاظ تکنیکی و نحوه ساخت و ساز و رنگ‌آمیزی هم‌تراز با ممتازترین شاگردان مکتب کمال‌الملک قرار می‌دهد.

از طرفی با توجه به آن که دوستعلی معیر‌الممالک به لحاظ مالی نیازی به فروش آثارش نداشت، هیچگاه در زمان حیاتش آثار او وارد چرخه بازار هنر نشد و البته این امر باعث شده تا به امروز نقاشی‌های این هنرمند از جمله کمیاب‌ترین آثار نقاشی از اواخر دوره قاجار و آغاز دوره پهلوی باشد.

اثر حاضر یکی از همین نمونه‌های ناب است که در دوره پهلوی توسط هنرمند در منزل شخصی‌اش کشیده شده و متعلق به مهم‌ترین دوران کاری هنرمند یعنی دو دهه پایانی عمرش است. بیشتر نقاشی‌های دوستعلی منظره هستند، اما در تابلو حاضر هنرمند تصویری واقعگرا از داخل عمارتی را نشان می‌دهد که پنجره‌ای رو به باغ در آن گشوده شده است. اساساً دوستعلی‌خان موضوع و سوژه نقاشی‌هایش را بی‌حساب انتخاب نمی‌کرد و پس از انتخاب، موقعیت اجزای ثابت منظره یا اشیاء را مانند یک عکس حفظ می‌کرد. هنر ترکیب‌بندی او در این اثر، قاب‌بندی دقیق و نورپردازی هماهنگ با آن، تناسب نور و نمود عمق در صحنه است.

دخترکی در گوشه تصویر روی صندلی نشسته و به سمت نقاش خیره شده و در کنارش سگی خوابیده است. پشت سر او تابلویی به دیوار است که منظره‌ای از رودخانه و کوه را نشان می‌دهد، که پیش‌تر توسط نقاش کشیده شده و امروز در مجموعه کاخ گلستان نگهداری می‌شود. تصویری که دوستعلی پیش روی بیننده گذاشته هم از ویژگی زمانی – یعنی هوا، نور و فصل – و هم از ویژگی مکانی – خانه اعیانی و باغ خانوادگی هنرمند – نشانه‌های دقیقی ارایه می‌کند.

نقاشی حاضر به خوبی ناتورالیسم اجتماعی و بصری، را با کیفیتی ممتاز به تصویر کشیده و هنرمند احتمالاً زمانی که این تصویر را دیده، سعی کرده آن را با زیبایی‌شناسی نقاشان فرانسوی قرن ۱۸ و ۱۹ به تصویر کشد. نقاش توجه دقیقی به تک‌تک جزییات برای مضمون خانگی‌اش داشته است. تصویر داخل خانه با آن‌که خودش در آن حضور ندارد، تصویری کمابیش از زندگی خود اوست، زیرا شخصیت و سلیقه‌اش بر اتاق چیره شده است.

این برای نخستین بار است که اثری ممتاز از این هنرمند در حراج تهران ارایه می‌شود. دیگر آثار نقاشی این هنرمند در گنجینه کاخ گلستان تهران، موزه بانک سپه تهران و چند مجموعه خصوصی نگهداری می‌شود.