امضاء: (امامی) (وسط راست)
سوخت و معرق چرم
سانتیمتر 70×95
تاریخ اثر: دوره قاجار

میرزا آقا امامی از احیاگران سنت نگارگری افول یافته مکتب صفوی بود که برای نخستین بار تکنیک معرق سوخت و چرم را با نگارگری پیوند داد. استاد وی میرزا رضی صنیع همایون از نقاشان و مذهبان برجسته ایران بود و میرزا آقا با مهاجرت به تهران و حضور در مجمع‌الصنایع دولتی مبارکه در الماسیه تهران، شیوه اصیل هنرهای ایرانی را نزد او آموخت. موضوع اثر حاضر برگرفته از داستان معروف شاهنامه فردوسی، ملاقات سیاووش و سودابه است. اشعار کتیبه‌های بازوبندی نستعلیق دورتادور تابلو هم بخشی از اشعار مربوط به آغاز داستان سیاووش است. در این اولین ملاقات است که سودابه شیفته سیاووش شده و در پی آن است که سیاووش را به طریقی به شبستان شاه بکشاند. ابیاتی که در اطراف نگاره آمده‌اند توصیف‌کننده لحظه دیدار سیاووش از شبستان کاووس شاه برای انتخاب همسر است. ابیات کتیبه‌ها گزیده‌ای از ابیات کلیدی داستان و تصویر نگاره هم لحظه اوج داستان است. در مرکز نگاره، لحظه اوج عشق سودابه و وصال او به سیاووش تصویر شده، در حالی‌که در اصل داستان، عشق سودابه به سیاووش سرانجامی ندارد و رسوایی را به بار می‌آورد. در حاشیه تابلوی حاضر قاب‌بندی‌های ترنج‌مانند عمودی با پیکره‌ها و سوارکارانی در حالات مختلف تصویر شده است که ارتباط مستقیمی با داستان اصلی نداشته و در کنار نقوش اسلیمی فضای تزیینی اثر را تقویت می‌کند. امضای هنرمند در درون نگاره اصلی مشاهده می‌شود. هنر سوخت یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی است که میرزا آقا امامی در آن فعالیت داشت. اصل هنر سوخت و معرق به هنر جلدسازی کتاب برمی‌گردد و امامی و عباس اسفرجانی در گسترش این شیوه بر روی تابلو نقشی اساسی ایفا کرده‌اند. در این روش هنرمند پس از بریدن قطعات چرم به رنگ‌های گوناگون، آنها را به شکل یک پازل کنار هم قرار می‌دهد به گونه‌ای که هیچگونه برجستگی و درزی میان آنها دیده نشود. سپس روی تصویر آماده شده با رنگ قلمگیری و تزیین می‌شود. وجه تسمیه سوخت را قرار دادن چرم در میان دو قالب فلزی نقشدار که قبلاً با حرارت آتش داغ شده بود، یا به روایتی دیگر استفاده از چرم‌هایی به رنگ تیره و سوخته دانسته‌اند.میرزا آقا امامی در این اثر نه تنها در شیوه رنگ‌گذاری و قلم‌گیری و انتخاب هوشمندانه مضامین، بلکه در درک حس و معنای هنر اصیل ایرانی با سلیقه‌ای والا کوشیده تا خاطره قومی را که بیش از دویست سال از یادها رفته بود، تداوم بخشد. از همین رو اثر حاضر نمونه‌ای ارزشمند از بازیابی هنری ماندگار با بیانی نو در بستر ادبیات تغزلی ایران است.