امضا: «Pilaram-70» (پایین راست)
رنگ‌روغن روی مقوا
70×70 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1349
پیشینه:
اثر حاضر متعلق به مجموعه خانم نگار پیلارام می باشد.

فرامرز پیلارام از نسل اول هنرمندان نوسنتگرا و چهره‌ای تأثیرگذار در شکل‌گیری مدرنیسم ایرانی است که کار خود را براساس بازخوانی سنت خوشنویسی ایرانی و تبدیل آن به کالیگرافی مدرن دنبال کرد. او در نقاشی‌هایش تلاش کرد تا ظرفیت‌های بصری فراموش‌شده در خط فارسی را از چشم‌اندازی نوین و با نگاهی نقاشانه احیا کند. او با آغاز جنبش سقاخانه، عناصر موجود در هنرهای عامیانه و مذهبی اواخر دوره قاجار و ترکیب‌بندی‌های هندسی موجود در طلسم‌ها و عناصر نمادین هنری موجود در اشیا عاشورایی (علم، پنجه ابوالفضل و بیرق‌ها) و سقاخانه را در آغاز دهه چهل دستمایه نخستین کارهای سقاخانه‌ای خود قرار داد.

پیلارام در پایان دهه چهل با گرایش به نقاشی با خط روند تازه‌ای را در سبک کار خود آغازکرد و به ضرورت کشف یک بیان هنری نوین مبتنی بر استفاده فرمالیستی از خط فارسی پی برد. پیلارام در این مسیر با گرایش به نوعی کالیگرافی مدرن و انتزاعی از ترکیب حروف دایره‌وار در نقاشیخط استفاده کرد. اثر حاضر نمونه‌ای ممتاز از همین گرایش هنرمند در کاربرد فرمال از خط به مثابه یک موتیف فاقد معنا در کار نقاشی به حساب می‌آید.

دستاورد نقاش در اثر پیش رو، عبور از ساختار مرسوم خط نستعلیق و نمایش خلوص ذاتی در فرم نوشتار با رویکردی متمایز و انتزاعی از سنت سیاه‌مشق‌نویسی ایرانی است. پیلارام در این تابلو به دنبال نوعی شمایل‌شکنی در کار نقاشی با‌ خط است و این رویکرد هنرمند در روندی کنشی و با تکیه بر احساسات و حرکات بداهه قلم، ذات خط را دگرگون می‌سازد. او در این‌جا، کنشی آزادانه را در خط‌نگاری پیش گرفته و به هیچ نظم ساختاری مقید نیست و ترکیب‌بندی‌ دایره‌مانندش، گسترده و سیال می‌نماید.

رنگ‌آمیزی در این اثر مبتنی بر دو‌گانه سیاه و سفید بر بستری نارنجی ساماندهی شده است؛ تعادلی آرمانی از رنگ‌هایی که سابقه در تجربه دوره اول آثارش در جنبش سقاخانه داشت، اما آن‌چه در این موقعیت ویژگی اصلی کار نقاش به حساب می‌آید چیدمان فرم‌های آزادانه خطوط منحنی است که همچون جریانی پر انرژی و پویا چشم هر بیننده‌ای را به حرکتی مدام در مواجهه با این تابلو وا می‌دارد.

ضرباهنگ و ریتم در کارهای این دوره پیلارام سهمی بسزا در شکل‌گیری نظام تصویری نوین و رسیدنش به زیبایی‌شناسی تازه در کارهایش داشت. همان‌گونه که در این اثر نیز مشاهده می‌شود این رویکرد نقاش به وضوح به جنبه دلالتگری رسانه خط در ترکیبی منسجم و معنادار تأکید دارد و این همان دیدگاه آوانگارد هنرمند معاصر در ایجاد موقعیتی نو و غیرتکراری از هنری سنتی همچون خطاطی و تبدیل آن به گزاره‌ای مدرن در بستر تحولات تصویری جهان ایرانی دارد.