آهن
30×44×41 سانتی‌متر
تاریخ اثر: حدود دهه 1360
تک نسخه
پیشینه:
اثر حاضر متعلق به مجموعه زنده‌یاد پرویز مرزبان (محقق، نویسنده و استاد تاریخ هنر) می باشد.

مجسمه‌های توکل اسماعیلی بسیار متأثر از فضای زندگی و واکنش‌های او نسبت به مسائل اجتماعی است. فضاهای روستایی، زنان و مردان روستایی و فضاهای اجتماعی و المان‌هایی نظیر رستم، درویش و بز در آثار او دیده می‌شوند. از وی بیش از صد و پنجاه اثر به جای مانده که در نمایشگاه‌های متعددی در گالری‌های ایران، ایتالیا، بلژیک، آلمان، انگلستان و ترکیه به نمایش در آمده و تعدادی از آثارش در فضاهای شهری تهران از جمله ورزشگاه آزادی و پارک‌های بزرگ تهران نصب شده است.

توکل اسماعیلی مشهور به مش اسماعیل یکی از خوش‌ذوق‌ترین هنرمندان خودآموخته است که از بیست‌وپنج سالگی در کارگاه مجسمه‌سازی دانشکده هنرهای زیبای تهران مشغول به کار شد. او که در ابتدا مدل دانشجویان برای کارهای هنری بود، قالب می‌ساخت و نیروی اجرایی به شمار می‌رفت، در همین همجواری با فضای هنری و ماده و ابزار در کارگاه مجسمه‌سازی ماندگار شد و دست به خلق آثاری زد که در نوع خود یگانه و منحصر به‌فرد هستند. او هنرمندی خودآموخته بود که تلاش کرد بیاموزد و بشناسد، و به همین واسطه توانست در سطح حرفه‌ای و مقبول جامعه هنری از پایین‌ترین سطوح تا روشنفکرترین آن‌ها مقبولیت پیدا کند.

بافت مجسمه‌های توکل اسماعیلی و اتصالات خاص او و مواد سازنده آن، به خوبی گویای نگاه مکاشفه‌گر و تازه او در عرصه مجسمه‌سازی است. او در مشهورترین و خلاقانه‌ترین مجموعه آثارش یعنی بزها توانسته از دل این آهن‌پاره‌ها مجسمه‌هایی زیبا بیافریند و لطافت ذوق و احساس را در دل آهن پاره‌ها بگنجاند.

این آثار تقلید صرف از طبیعت نیستند و با ذوق و مهارت خاصی ساخته و پرداخته شده‌اند. بزهایی با موهای فردار و بلند و گوش‌هایی آویزان که با جوشکاری تمیز یک فرم هارمونیک را به بیننده القا می‌کنند. حرکت افقی و مواج خال‌جوش‌ها روی شیارهای عمودی مفتول‌های آهنی پویایی و زیبایی خاصی به اثر بخشیده است. لطافت احساس هنرمند در این اثر چنان بر سختی فلز غلبه کرده که مخاطب را به حیرت وامی‌دارد؛ که خود به تمامی بیانگر حال درونی و تجلی احساس و بینش هنرمند و مهارت او در استفاده از ابزار در این راستاست؛ و این همان چیزی است که اثر حاضر را در تاریخ مجسمه‌سازی ایران ماندگار خواهد کرد.