امضاء: «فرهاد مشیری Farhad Moshiri 2005» (پشت اثر)
ترکیب‌مواد روی بوم
111×141 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1384
پیشینه:
این اثر در سال 1397 در دهمین حراج تهران ارایه شده است.

کوزه‌های فرهاد مشیری، تصویری معاصر از یک روایت باستان‌شناسانه است. این زیرخاکی‌های امروزی، بیش از هر چیز معنای سبک و ارزش‌های زمانی تاریخ را به چالش می‌کشند تا مخاطب اثر هنری بار دیگر در برابر این پرسش قرار گیرد که هنر معاصر یا پست مدرن از کدام گذشته و تاریخ صحبت می‌کند و در کدام آستانه زمانی دچار انفصال معنایی از گذشته می‌شود. کوزه‌های قدیمی ایرانی در خاطره‌ها ثبت شده‌اند، کوزه‌هایی از شوش و سیلک و شهر سوخته که با صلابت و تفاخر، هویت و گذشته فرهنگی را به شکلی استوار منعکس می‌کنند. ظروف و اشیای سفالی یکی از مهم‌ترین هنرهای باستانی ایران است که ریشه در حضور نخستین ساکنان این خطه دارد. اهمیت سفالگری در فرهنگ‌های گذشته چنان است که مورخان از طریق مطالعه نقوش و اشکال آن، با شرایط اجتماعی، اقتصادی و آداب و رسوم یک دوره آشنا می‌شوند.

مشیری در اواخر دهه 1370، با مشاهده خُم‌ها و کوزه‌های سفالی قدیمی در زادگاه خود شیراز، تحت تأثیر شکل، بافت و ماهیت کارکردی آن قرار گرفته و متعاقباً آثاری می‌آفریند که به مجموعه «کوزه‌ها» شهرت می‌یابند. ظرف‌های سفالی آشنا در این آثار با نگاهی کمینه‌گرا و گاه بدوی بر سطوحی بزرگ به تصویر درآمده‌اند و در برخی از نمونه‌ها، همچون اثر حاضر عبارات یا کلماتی به خط نستعلیق، این کوزه‌های قدیمی را همراهی می‌کنند. بدین ترتیب یک فضای تصویری امروزی و معاصر در آثار مشیری شکل می‌گیرد. استفاده از باورهای مذهبی مردم و تکرار عبارت «یا ابوالفضل» در اثر حاضر نیز تأکیدی بر همین رویکرد هنرمند است. سرگذشت حضرت ابوالفضل (ع) در واقعه کربلا پیوندی ناگسستنی با مفهوم آب و تشنگی دارد. نام ایشان و آنچه بر وی در واقعه کربلا گذشت، بیشترین دستمایه هنری نقاشان قهوه‌خانه‌ای، پشت‌شیشه و تصاویر مذهبی مردمی بوده است. هنرمندان بارها و بارها تصویر او را نقاشی کرده‌اند و نامش در زبان مردم نشانه‌ای از بزرگی و رشادت بوده است تا بدانجا که بارها، این نام بر سردرها و پرده‌ها نقش شده است. مشیری با استفاده از همین سنت فرهنگی و هنری عبارت «یا ابوالفضل» را چون ذکری بر روی کوزه قدیمی تکرار کرده و پیوندی معنایی بین مفهوم کوزه، آب و تشنگی پدید آورده است.

سفال‌های اولیه و دست‌ساز ایرانی سطحی زبر و خشن دارند و چسبندگی آن‌ها بیشتر به موجب شن و گیاهان خشک و خرد شده بوده است. به نظر می‌رسد کوزه‌های مشیری نیز چنین جنسی دارند و قدمتی تاریخی را تداعی می‌کنند. سطح این نقاشی‌ها کمی زبر و بافت‌دار است تا بدین شکل فضایی کهنه در عین حال شی‌ای نفیس را نشان دهند. هنرمند در اثر حاضر که نمونه‌ای با شکوه از این مجموعه است، کوزه‌ای غول‌پیکر و بزرگ‌تر از آنچه انتظار می‌رود را به تصویر درآورده است. کوزه به شکلی تخت مانند کولاژی بر زمینه‌ای بافت‌دار ترسیم شده و با به حداقل رسیدن رنگ در این اثر، پیشزمینه حالتی شفاف نسبت به پسزمینه پیدا کرده است.

قابل ذکر است که فرهاد مشیری هنرمندی پرطرفدار در مارکت جهانی هنر است. او اولین هنرمند خاورمیانه است که به رکورد فروش بیش از یک میلیون دلار در سال 2007 دست یافت. رکورد قیمت او بار دیگر در آوریل 2013 در حراج کریستیز دبی به مرز یک میلیون دلار رسید و نمونه‌ای مشابه از کوزه‌های وی در اکتبر 2011 در حراج کریستیز دبی به قیمت 422/500 دلار چکش خورد.