امضا: «فرهاد مشیری Farhad Moshiri 2020 1398» (پشت اثر)
ترکیب‌مواد روی بوم
177×247 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1398

مجموعه کوزه‌های فرهاد مشیری بازخوانی معاصری از کوزه‌هایی است که روزگاری پیش از این در فرهنگ و هنر این سرزمین نقشی اساسی برعهده داشتند. مشیری با دیدن سفالینه‌های باستانی در سال ۱۳۷۸ به فکر استفاده از این دست‌ساخته‌های کهن در بستری نو و امروزی افتاد و با الهام از آن‌ها مجموعه نقاشی‌هایی پدید آورد که امروزه از شناخته‌شده‌ترین آثار او در سطح بین‌المللی به حساب می‌آیند.

کوزه‌های سفالی، نماد فرهنگ یک‌جانشینی بشر هستند. از آغاز تمدن‌‌های برآمده از کشاورزی، هنرمندان سفالگر، ظروفی را شکل داده‌اند که در هر نقش و طرح خود، باورهای یک قوم را ماندگار کرده‌اند. کوزه در فرهنگ اقوام خاورمیانه معنایی دیگر نیز دارد؛ باور به پیدایش بشر از خاک رس، سبب شده میان کالبد و جسم انسان با کوزه تشابهی تمثیلی شکل گیرد. همان‌گونه که فضای تهیِ کوزه، محلی برای ریختن مایعات است، کالبد بشر نیز با روح پُر می‌شود و روزی نیز خالی خواهد شد و خدا، هم‌چون کوزه‌گری سازنده این پیکر خاکی است که از روح خود در آن می‌دمد.

فرهاد مشیری در خوانش نوین خود از این معناست که به کوزه‌های کمینه‌گرای خود شکل می‌دهد. بستر تخت بوم‌های تکرنگ، زمینه‌ای برای نوزایی معنای کوزه در عالمی معاصر است. کوزه‌هایی سترگ و عظیم، ساکت و تنها، در هیبتی تکرارپذیر، پیش روی چشم مخاطب امروزی قرار می‌گیرد و او را به بازی جدیدی از معنا و فهم زندگی فرا می‌خواند. مشیری در ساخت این سفالینه‌ها از تکنیک خاصی بهره گرفته و توانسته در سطح بدنه کوزه‌ها بافتی زبر و زمخت ایجاد کند. وی در انتخاب فرم این کوزه‌ها به ساده‌ترین حالت اکتفا کرده است؛ خُم‌هایی عظیم که تا جایی که بوم اجازه می‌دهد، بزرگ شده‌اند. گویی آن‌ها بر لبه‌های بوم فشار وارد می‌کنند و می‌خواهند از آن بیرون بزنند. استفاده از خط نستعلیق به عنوان نقشی تزیینی بر پیکر کوزه، تأکید مجددی است از سوی هنرمند بر ایرانی بودن این آثار؛ خطوطی که کوچک‌ترین تلاشی برای بعدنمایی سطح ‌کوزه ندارند و ساده و ابتدایی نوشته شده‌اند. مشیری در انتخاب این کلمات از اشعار و اصطلاحات عامیانه بهره می‌گیرد تا در یک نگرش پاپ به این شیء رایج در خانه‌های قدیمی و شاید هم کاربرد متداول آن‌ها اشاره‌ای داشته باشد. تفاوت این کوزه که از آثار متأخر مشیری است با نمونه‌های پیشین آثارش در انتخاب نوعی نقش هندسی راه‌راه همچون سفا‌ل‌های پیشاتاریخی است، اما در عین حال نوعی نقش و طرح اشیای قرن بیستمی را نیز یادآور می‌شود. عبارت «تا آخر زمان» نیز به القای این مفهوم دوگانه دامن می‌زند.