امضاء: «Leyly» (وسط راست)
رنگ‌روغن روی بوم
120×150 سانتیمتر
تاریخ اثر: حدود 1354
پیشینه:
این اثر توسط صاحب فعلی از گالری طراحان آزاد خریداری شده است.

لیلی متین‌دفتری چهره‌ای تأثیرگذار در تاریخ هنر مدرن ایران و خاورمیانه است. او از معدود هنرمندان زنی بود که سبک نقاشی رایج زمانه خود را تغییر داد و با ایجاد سبکی شخصی در عرصه نقاشی مدرن، به گسترش و شکوفایی جنبش هنر نوگرای ایران یاری رساند.

متین‌دفتری بنیان‌های هنر نقاشی را در کالج بانوان چلتنهام و بعد مدرسه هنرهای زیبای اسلید لندن فراگرفت. زیبایی‌شناسی او در نقاشی‌هایش ترکیبی موزون از دو رویکرد مدرنیستی در نقاشی و تلفیق آن با نوعی مینیمالیسم نمادین بود. دغدغه او در نقاشی فیگورهای زنان و بدن به مثابه متنی اجتماعی، منعکس‌کننده روابط و جایگاه انسان معاصر و نحوه مواجهه جامعه با هویت زنانه بود.

او در این اثر و مجموعه آثاری که در دهه پنجاه شمسی خلق کرد، به بیانی منحصربه‌فرد از نمایش فیگور انسان معاصر (زنان) و طبیعت رسید. نقاشی‌های او شاهدی بر ایده بازاندیشی هویتی زنان در فضای تجسمی و پاسخی به گفتمان مسلط فرهنگ مردانه با به نقد کشیدن کلیشه‌های تصویری مرسوم زمانه‌اش بود. در اثر حاضر فیگورهای زنان با چادر در فضایی شبیه به ساحل، پشت به دریا به نمایش درآمده‌اند. در این‌جا فضای نقاشی عمقی ثابت و مشخص دارد و کمپوزیسیون فیگورها با فرم‌های ساده شده، هیچ سایه‌ای ندارند و رنگ زمینه نیز تخت انتخاب شده است. فیگورهای عمودی در تقابل با خط افقی قوس‌دار لاجوردی که کل بوم را به دو قسمت تقسیم کرده، وسعتی شگرف به این چشم‌انداز القا می‌کند.

ویژگی‌های بصری و مفهومی که در این تابلو گنجانده و بر بیننده تأثیر می‌گذارند باید در رابطه‌های متقابل شیوه رنگ‌گذاری و قلم‌گیری، شکل‌ها و پسزمینه، اندازه و اهمیت نسبی اجزا و در نهایت ترکیب کلی همه عناصر اثر مطالعه و ارزیابی کرد. در این‌جاست که این نقاشی با توجه به تجربه زیست هنرمند و همچنین بیان قوی و مؤثر (احساس و اندیشه) شخص نقاش، به ساحت زبان نقاشی اکسپرسیونیستی نزدیک می‌شود.

نقاش از طریق استفاده از حضور بصری زنانی که به بیننده پشت‌کرده‌اند، در پی ایجاد موقعیتی قابل شناخت در جهان ایرانی است. انسجام ساختاری فیگورها و تعادل میان رنگ‌ها، زبان تجسمی متین‌دفتری را شکل می‌دهد. بوم نقاشی محل مواجهه نشانه‌هایی است که فرم‌ها در آن فضا را القا می‌کنند و به کمک رنگ‌آمیزی خاص تابلو، به مثابه یک تمثال یا ایماژ در ذهن متین‌دفتری نقشی بیانگرانه دارند. حجم‌نمایی کمتر، با انحناهای خفیف فرم بدن و چهره زنی که بهت‌زده به سمت مخاطب برگشته و نگاه می‌کند، درکنار سادگی نقوش و تضاد رنگ‌ها، تأثیربرانگیزی روایت او را دو چندان پر اهمیت می‌کند.

تابلوی پیش‌رو، نشانی از روحیه و اندیشه نقاشی پوینده و کاونده است که همواره بین دو رهیافت در نوسان بود: یکی تجربه شخصی «زن بودن» در جامعه‌ای مردسالار، سنتی و مذهبی که قرن‌ها در تقابل با پذیرفتن جایگاه و چهره زنان در فضای عمومی بود و دیگری شیوه انقلابی، سنجیده و پالایش‌یافته در کار نقاشی مدرن با بهره‌گیری از کمترین رنگ‌ها و فرم‌ها و رسیدن به نوعی کمینه‌گرایی خیال‌انگیز در نمایش جهانی آرمانی.