امضا: «تناولی» (پایین راست)
قالیچه بیجار و نئون
با قاب: 10×112×144 سانتیمتر بدون قاب: 5×94×125 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1398
تک‌نسخه

پرویز تناولی یکی از پیشگامان مجسمه‌سازی مدرن ایران است. او از جوانی به دلیل نگرش کاوشگرانه خود، به ابعاد مختلف فرهنگ و هنرهای قدیمه ایران، توجه ویژه‌ای به آثار باقیمانده از سده‌های پیشین داشت و به مجموعه‌داری شناخته‌شده در این زمینه تبدیل شد. ماحصل این جست‌وجوی هنرمندانه، آشنایی و گردآوری نمونه‌هایی کم‌نظیر از جلوه‌های بصری گوناگون از هنرهای عامیانه و مذهبی ایران (سده نوزدهم میلادی) بود که در روزگار پهلوی تقریباً فراموش شده و دیگر مورد علاقه جامعه مدرن ایرانی نبود؛ نمونه‌های ممتازی از پرده‌های قهوه‌خانه‌ای، علم‌ و کتل، قفل‌ها، چاپ‌نقش‌ها، سنگ‌قبرها و به ویژه فرش‌های تصویری دوره قاجار، که هریک روایتی جذاب و اصیل از روند تحولات تصویری ایران در گذار از سنت به دنیای مدرن را نشان می‌دادند.

در این میان، یکی از دلبستگی‌های اصلی تناولی، انواع دست‌بافته‌های عشایری شامل گبه، گلیم و فرش‌های تصویری بود، که عموماً نه توسط طراحان زبردست و کارگاه‌های درباری، بلکه مبتنی بر ذوق و زیبایی‌شناسی هنرمندان گمنام و فراموش‌شده، طراحی و بافته شده بودند. وی در این عرصه با مطالعه نمونه‌های شاخص عصر قاجار، به فکر بازتولید این آثار عامیانه و تبدیل‌شان به اثری مدرن افتاد. همان روندی که در آغاز دهه چهل و با تلاش و توصیه او منجر به شکل‌گیری جنبش سقاخانه شده بود. در بین مضامین مختلف فرش‌های تصویری، تناولی به واکاوی دو نقش شیر و زنان فرنگی به عنوان دو مضمون عمده‌ و نوستالژیک پرداخت و قطعاتی خاص را در تعدادی محدود طراحی و آن را به کمک بافندگان محلی در استان فارس تولید کرد.

اثر حاضر یکی از همین نمونه‌های منحصربه‌فرد، از مواجهه هنرمند با میراث تصویری و هنر فرش‌بافی کهن ایرانی است که در موقعیت کنونی شکل و معنایی نو به خود گرفته است. علاقه ایرانیان به تصاویر فرنگی به‌خصوص از طریق ورود کارت‌پستال‌ها و چاپ‌نقش‌ها که حاوی مناظر اروپایی و پرتره زنان بودند، بارها و بارها در فضای هنرهای تصویری ایران عصر قاجار بازتولید شد. در این اثر نیز انتخاب هوشمندانه پرتره زن فرنگی (با اقتباسی نه چندان دقیق و ساده‌سازی شده از نمونه اروپایی) بازتابی از اندیشه‌ورزی هنرمند در به‌کارگیری عناصر کهن و سنتی (بدون دخل و تصرف در ساختار زیبایی‌شناسی آن) و تبدیل آن به اثری معاصر است که با  اضافه کردن رشته لامپ‌های نئون بر روی حاشیه آن، این ایده ناب تکمیل شده است.