امضاء: «MEhsaei 2019 98 محمداحصایی 13» (پایین راست)
اکریلیک روی بوم
160×192 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1398

محمد احصایی در چند دهه اخیر، پیوسته کوشیده تا روایتی نقاشانه از ترکیب کلمات و حروف فارسی را با کاربستی انتزاعی و بافتاری متلاطم و پرانرژی ارايه دهد. خاستگاه اندیشه‌های او شناخت گذشته و درک عمیقش از هستی‌شناسی شرقی است. وی اما به‌طرزی هنرمندانه از عناصر و قواعد سنت خوشنویسی عبور کرده و رویکردی مدرنیستی در به‌کارگیری نوشتار در عرصه نقاشی دارد که این دستاورد عظیم برای او جایگاهی ویژه در تاریخ هنر معاصر ایران و آوازه‌ای جهانی به ارمغان آورده است.

این سری از آثار احصایی معمولاً در ابعادی بزرگ و با اجرایی دقیق و ماهرانه بر روی بوم نقاشی شده‌اند. در این میان توجه هنرمند بیش از توجه به دلالت‌های معنایی نوشتار، به جنبه شکلی حروف و ساختارشکنی فرمالیستی است. در اثر پیش‌رو، شکل‌گیری و تنوع در فرآیند نقاشی با خط، در نتیجه شناخت دقیق هنرمند از هندسه خطوط ثلث، محقق و ریحان با رویکردی اقتباسی از بافتار درهم‌تنیده کتیبه‌نگاران سده‌های گذشته، بی‌توجه به خوانش نوشتار، سامان یافته است. در این‌جا هنرمند جست‌وجوگر در پی یافتن پاسخی قطعی برای چگونگی‌ عبور از چارچوب‌های مرسوم در خوشنویسی کلاسیک، به مثابه کنشگری منتقد به تاریخ پرفراز و نشیب خط فارسی عمل می‌کند.

در این میان، حرکات سریع، رها و جسورانه قلم هنرمند عامل ایجاد ریتم و چرخشی مدام در ساختار اثر است و احصایی با چیدمان دقیق عناصر در این فرم دایره‌وار و سیال، بیان تصویری خود را محدود به یک عنصر پایه نکرده است. در نتیجه او علاوه بر چیدمان اتفاقی حروف دوردار از حروف راست قامت نیز در زاویه‌ای مایل – در راستای قطر تابلو – بهره می برد تا کار با خط را در ساحت نقاشی‌های آبستره اکسپرسیونیستی به سامان برساند.

در این تابلو دستمایه اصلی مفردات خوشنویسی فارسی هستند که در هم پیچانده و به‌یکدیگر بافته شده‌اند، اما این‌جا مسئله نقاش چیزی فراتر از نمایش یک ترکیب تکراری یا از پیش‌تعیین‌شده است. او در مواجهه با امکانات بصری موجود در خط فارسی، هوشمندانه تلاش می‌کند تا مفاهیم تایپوگرافی معاصر را در تعادل و تناسبی آرمانی با اصول نقاشی مدرنیستی پیوند بزند که نتیجه‌اش یک سنت‌شکنی فرمالیستی است.

از سوی دیگر رنگ‌آمیزی در تابلوی پیش‌رو با استفاده از همنشینی دو طیف رنگی زرد و نارنجی، در کنتراست با زمینه‌ای لاجوردی رنگ، تعادلی پویا و چشم‌نواز به ساختار اثر بخشیده است. این ویژگی که مبتنی بر بنیان‌های مدرنیستی است، از تجربه‌های هنری سنتی همچون خوشنویسی ایرانی-اسلامی مکان‌زدایی کرده و بر تازه و به‌روز بودن هویتی جدید از کالیگرافی مدرن در عرصه جهانی تأکید دارد. اثر حاضر به‌وضوح نشان می‌دهد احصایی مدت‌هاست که از قید و بند بازسازی کلاسی‌سیسم در عرصه خوشنویسی رها شده و در مسیر این بدعت‌گذاری گزاره‌هایی نو و معاصر را از نقاشی با خط پیش روی مخاطب نقاشی می‌کند.