امضا: «52/53» (پایین چپ)
رنگ‌روغن روی بوم
140×180 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1353-1352
- این اثر مرمت شده است.
پیشینه:
این اثر توسط صاحب فعلی از خانواده زنده یاد م. آزاد (شاعر) خریداری شده است.

هانیبال الخاص، استاد طراحی و نقاشی، مدتی نزد جعفر پتگر، هنر آموخت؛ بعد در امریکا به ادامه تحصیل پرداخت و پس از بازگشت به ایران به تدریس مشغول شد. او یکی از پرکارترین نقاشان ایران است. او دومین گالری مدرن نقاشی «گیلگمش» را در سال ۱۳۴۰ بنیان گذاشت.

پیوند الخاص با اساطیر، اجتماع، انقلاب‌های جهان، به همراه باورهای قومی، از او نقاشی منحصر و آثارش را با تکرار خواسته و ساخته است. این وجوه، توأم با جسارت در رنگ‌گذاری و تنوع پالت رنگی و گاه، بداهه‌پردازی در تکه‌گذاری‌های ابتدایی – استخراج محتوا، از فرم – در همخوانی با خطوط سریع، نقاشی‌هایش را در مرز طراحی جانمایی کرده است. این، رمز آثار هانیبال الخاص است.

وی پیوسته در زیست و آثارش کودکی می‌کرد. معلم نقاشی کودکان هم بود و از کودکان، بسیار می‌آموخت و می‌آموزاند. تواضع آموختن را مهم‌ترین می‌دانست. در آموزش، طراحی به‌ویژه طراحی از فیگور زنده را مقدم می‌دانست و در آن، طراحی از «دست» را تمرینی دائم می‌شناخت. در عمل هنر، کیفیت، نزد کمیت برای هانیبال الخاص حامل می‌شد: و دعوت به پرکاری و تولید آثار بسیار را «حرفه‌ای‌بودن» تعریف می‌کرد. الخاص، پیوسته، در تلاش برای آشتی‌دادن هنرمندان بود؛ نه، آشتیِ هنرها. هنرها را با هم ترکیب و نزدیک می‌‌دانست و تک‌بعدی‌بودن هنرمندان را نمی‌خواست. با آن جدل می‌کرد، اصلاً در هنر، جدل می‌کرد. از میان هنرها، شعر و ادبیات،‌ نزد الخاص از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. او، خود شاعر بود، شعر ترجمه می‌کرد،‌ داستان می‌نوشت و گاه تصویرشان می‌کرد. ترجمه‌های غزلیات حافظ او به زبان آشوری، بسیار دقیق و زیباست، در عین رعایت وزن و قافیه.

هانیبال الخاص، در تداوم همین ذهنیت و توجه به پرتره‌سازی و تغییر سلیقه عمومی مخاطبان و هم‌چنین علاقه و احترام به شعر و شاعران، با برگزاری سه نمایشگاه از پرتره‌های سه شاعر بزرگ معاصر به ترتیب: نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و احمد شاملو در دهه هشتاد، ایده‌ ترکیب شعر و تصویر را با اجراهایی سبک‌مند به تماشا گذاشت. این رفتار البته، از سرآغاز اولین نمایشگاه عمومی در وُکس (انجمن فرهنگی ـ هنری ایران و شوروی) همواره حضوری پررنگ در آثار هانیبال الخاص داشته است.

در سال ۱۳۵۳ در پانزدهمین سالگرد فوت نیما یوشیج اولین پرتره از نیما یوشیج را در ابعاد ۴×۳ متر در خانه پدری به نمایش گذاشت و پس از آن، در تداوم همین رویکرد، آثار دیگر خلق و اجرا شدند؛ از آن جمله: تکچهره نیما، اثر پیش رو، از اولین دوره پرتره‌سازی‌های الخاص از نیماست. در این سال‌ها الخاص، در پرتره‌سازی، به‌ویژه از چهره‌های شناخته‌شده، تمایل بیشتری در رئالیسم توأم با اکسپرسیونیسم شخصی‌اش دارد. آن‌چنان که رئالیسم قابل ردگیری در این پرتره‌ها و اکسپرسیونیسم حاکم، در حالت فیگور و کلیت آثار نمایان است. در این اثر نیما یوشیج، مصمم و باصلابت از پس سنت‌ها و با اتکا به همین سنت‌ها، با دستی که بر آسمان و دستی دیگر که بر زمین دارد، ‌شعر نو و دریافت‌های بدیع زیست را به مثابه پل، از آسمان به زمین و زمینیان تقدیم می‌کند. تاریکی فراگرفته در پهنه اثر، در پرتره نیما رو به روشنی دارد. هم‌چنین عدم تقارن هندسی و تناظر عناصر موجود در آثار الخاص، در این دوره بسیار هویداست که اثر را از چهار ضلع آن امتداد می‌دهد. رفتاری که در دوره‌های متأخر آثارش کمتر دیده می‌شود و معمولاً عناصر هر اثر در اثر محاط شده‌اند. برهم‌نشینی طیف‌های دو رنگ قرمز و آبی که پیوسته مورد علاقه الخاص بوده است، غالب در این اثر، از کمیت و کیفیت بسیار متناسبی بهره برده و با مهارت خاصی در هم تنیده شده‌اند. هانیبال الخاص، در تمام دوران زندگی، تدریس و کار، به ارتقای فرهنگ بصری و دیواری می‌اندیشید.