امضا: «2020 نصرالله افجه‌ای» (پایین چپ)
مرکب روی بوم
128×105 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1399

نصرالله افجه‌ای که در زمینه خوشنویسی سنتی ایرانی، استادی تمام‌عیار است، به دلیل استمرار و پیوستگی در خلق آثار نقاشیخط مدرن در چند دهه اخیر، از جمله شاخص‌ترین هنرمندان این عرصه به شمار می‌آید. او از دهه پنجاه تا به امروز بی‌وقفه در خلق آثار متنوعی در زمینه به‌کارگیری خط فارسی از چشم‌اندازی نقاشانه اهتمام ورزیده است.

تنوع آثار افجه‌ای در یک دهه اخیر به ارایه آثاری ملهم از فرم‌های ساده و آشنا در طبیعت یا انسان متمرکز شده است. در این دوره از کارنامه هنرمند، شکل‌گیری و تنوع در فرآیند نقاشی با خط، در نتیجه نحوه رویکرد اقتباسی از فرم‌ گیسوان رها در باد یا امواج متلاطم است، آن‌چنان که حروف و کلمات در ساخت معنایی بافتاری تازه بی‌توجه به خوانش نوشتار چیدمان می‌شوند.

در این ساختار جدید، جنبه‌ معنایی نوشتار جای خود را به نقشمایه‌های تزیینی نمادین می‌دهد و افجه‌ای با گرایش بیشتر به بازتعریف نگره تزیینی در آثارش، در پی بازخوانی روایتی انتزاعی از قالب سیاه‌مشق‌نویسی در خوشنویسی ایرانی است.

در اثر پیش‌رو که از آثار متأخر هنرمند است، افجه‌ای کمپوزیسیون نقاشیخط خود را که ترکیبی از خطوط کوفی و نوعی محقق متمایل به نسخ هستند، با الهام از زیبایی‌شناسی فرم موج‌هایی که به گردابی بدل شده‌اند، در سطور دوار و تکرار‌شونده با ظرافت و کیفیتی نظام‌یافته به تصویر کشیده است. بدین ترتیب اثر در مرز میان یک فضای انتزاعی و تصویری، شکلی از گرداب را پیدا می‌کند. در این میان، هنرمند با چیدمان نوشتار بر روی خطوط منحنی و استفاده از عنصر «تکرار» که ویژگی اصلی در هنرهای ایرانی اسلامی است و همچنین رنگ‌های گرم قهوه‌ای، نارنجی و فیروزه‌ای بیان تصویری خود را محدود به یک عنصر پایه می‌کند و این‌جاست که مفهوم آشنای وحدت در اثرش متجلی می‌شود.

اثر حاضر نمونه‌ای ممتاز از اوج‌گیری رویکرد سال‌های اخیر افجه‌ای در بهره‌گیری از پتانسیل موجود در فرم حروف و درک عمیق او از کارکرد آن‌ها به مثابه گزاره‌ای تزیینی است که در عین انتزاعی بودن، تصویری فیگوراتیو را پیش روی مخاطب می‌گذارد. از همین رو سیر تحولات در این مجموعه آثار نصرالله افجه‌ای را می‌توان مکاشفه‌ای مدام در بازیابی عنصر «فرمال» در هنر خوشنویسی ایرانی در نظر گرفت که امروز فارغ از کارکرد معنایی و انتقال پیام، به دستمایه‌ای مدرن در تحولات تصویری هنر ایران بدل شده است.

افجه‌ای در تلاش برای حفظ تعادلی پویا میان احساسات شخصی و اصول خوشنویسی، آرامشی هیجان‌انگیز را در کار خود به نمایش گذاشته و از همین روست که این گروه از آثار وی مورد توجه بسیاری از مجموعه‌داران قرار گرفته و به عنوان نمونه‌ای موفق از بازخوانی سنت با روایتی معاصر، موفقیت بالایی را در حراج‌های هنری سال‌های اخیر داخلی و خارجی کسب کرده است.