امضا: «51 ویشکایی Vishkay 72» (پایین چپ)
رنگ‌روغن روی بوم
65×74 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1351

پرتره‌نگاری‌های مهدی ویشکایی در سیالیتی هیجانی از رنگ‌های حسی و خطوط پر انرژی کاردک و قلم‌مو شناورند. گویی نقاش بیش از آن‌که درگیر جنسیت‌سازی و پرداخت واقع‌گرایانه سوژه نقاشی باشد، حس و حال شخصیت را در نگاه تیزبین خود یافته و این دریافت عمیق را در نوعی «آن‌گرایی» برآمده از شهود و هیجانی لحظه‌ای، بازتاب داده است. به همین دلیل پرتره‌نگاری‌های ویشکایی با کنار زدن زرق و برق عالم واقع، ره به حالت درون می‌برند و روحیات و حالاتی را که در پس ظاهر فرد، شخصیت او را می‌سازد نمایان می‌کنند.

این آشکاری احساسات درونی، در اثر پیش رو که خودنگاره نقاش است نیز حضور دارد. هنرمند این بار به خود می‌نگرد؛ خویشتن خویش را می‌کاود و آن‌چه یافته عیان می‌سازد. در این تجسم درونی، تنها مخاطب نیست که به پرتره نقاش می‌نگرد، بلکه گویی نقاش هم با چشمانی براق، نگاهی خیره و لبانی فشرده و مصمم، مخاطبان خویش را نظاره می‌کند.

بدین طریق در اثر پیش رو، گویی جای سوژه و ابژه جابه‌جا می‌شود و مخاطب می‌تواند شاهد نحوه نگاه هنرمندی باشد که تمامی سوژه‌های نقاشی او در حین نقاشی با آن مواجه بوده‌اند. نگاه ویشکایی در نقاشی از پرتره‌ها عمیق و نافذ است و به همین دلیل جنسیت‌ دیوار، لباس، مبلمان، پوست و مو کنار رفته و همه چیز در نوعی یکسان‌سازی هیجانی فرو می‌روند. با این حال قوت دست نقاش در ساخت‌وساز اسکلت صورت و آناتومی بدن از چنان قوتی برخوردار است که با چند لکه و خط، حالت شخصیت را نمایان می‌سازد. شاید بتوان این قوت طراحی و تسلط بر رنگ‌گذاری را در سال‌ها ممارست نقاش در مکتب کمال‌الملکی یافت که دوران جوانی او را در برگرفت و هنرش را قوام بخشید.

از سویی دیگر رفاقت با هنرمندان نقاشی کنش‌گرا چون منوچهر یکتایی، موجب شد ویشکایی در جریان آخرین تحولات هنری زمانه خود قرار گرفته و به تأسی از همین رویکرد به تأثیر از بیانگری نقاشان امریکایی، پرتره‌نگاری خود را با چاشنی اکسپرسیونیسم جذاب‌تر کند. نکته قابل توجه در پرتره‌نگاری‌های ویشکایی پرهیز از زیبانمایی و ویرایش چهره‌هاست؛ برخلاف پرتره‌نگاری‌های دوران نئوکلاسیک و رمانتیسیسم، در نقاشی‌های ویشکایی نه تنها تلاشی برای زیباتر جلوه دادن سوژه‌های نقاشی نمی‌شود بلکه گاهی استفاده از ضربه‌قلم‌ها و حرکات آنی کاردک در اختلاط رنگ‌های جرمی بر پرده بوم، جنسی از خشونت و زمختی را به پرتره اضافه می‌کند. این موضوع در اثر پیش رو نیز قابل مشاهده است. سایه روی بینی به واسطه خطوط نارنجی دور شیشه عینک دوچندان زمخت شده، خطوط پیشانی و پشت لب در هم‌آمیزی رنگ‌های نارنجی و سفید و صورتی تشدید شده، فرم گوش به واسطه فرو رفتن در رنگ سیاه مو فرمی نامتعارف یافته و حرکت قلم‌مو در رنگ‌گذاری سایه‌روشن‌های لباس نه تنها جنسیت پارچه را حذف کرده بلکه تفاوت میان آن را با دیوار پشت سوژه از میان برده است. با این حال نگاه نقاش پر از مهر است و با چشمانی شفاف و آرام مخاطب را دنبال می‌کند.