امضاء: «رضا مافی 53 R.Mafi» (پایین چپ)
رنگ‌روغن روی بوم
150×100 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1353
این اثر مرمت شده است.
پیشینه:
این اثر متعلق به یک مجموعه معتبر می‌باشد.

رضا مافی از نخستین خوشنویسانی است که کوشید تا شیوه کلاسیک خوشنویسی نستعلیق‌نویسان عهد قاجار را به درستی از استادان این عرصه در دهه چهل بیاموزد و سپس تلاش کرد تا روایتی نو و مدرنیستی مبتنی بر آنچه میراث نقاشی با خط در قلمرو کار خوشنویسانی همچون ملک‌محمد قزوینی، مشکین‌قلم و زرین‌قلم بود را به سطحی تازه ارتقا بخشد.

هر چند این مسیر پیش از او و با تلاش هنرمندی همچون حسین زنده‌رودی و جنبش سقاخانه آغاز شده بود، اما دغدغه مافی این بود که خط نباید تنها به عنوان عنصری تزیینی در نقاشی به‌کار رود، بلکه به باور او خوشنویسی سنتی ایران در قالبی همچون سیاه‌مشق چنان ظرفیتی داشته که باید خط، مضمون و محور اصلی تابلو قرار گیرد، هرچند از چشم‌اندازی نو بیان شود.

در تابلوی حاضر، اجرای خط بر سطح بوم به گونه‌ای است که فرم حروف «ق» و «ب» با وجود برخی تغییرات در هندسه نستعلیق، قالبی انتزاعی و ساختاری درهم‌تنیده با کارکردی مدرن به‌خود گرفته‌‌اند. ضرباهنگ قلم هنرمند با حرکت دوار نقوش با تمایل بیشتر به سمت مرکز اثر، چشم بیننده را به سوی مرکز سوق می‌دهد و نشان از پای‌بندی مافی به اصول و قواعد مرسوم در فلسفه هنر اسلامی با ارجاع به مفهوم کثرت در وحدت است. این رویکرد آگاهانه هنرمند در سازماندهی چیدمان حروف بر روی چرخشی حلزونی‌ (که ذاتا مرکزگراست) در ادامه مسیر سنتی است که سال‌ها مافی دانش‌آموخته آن بوده است. او در جایی گفته بود: «هیچگاه از مسیر سنت منحرف نمی‌شوم، چون اعتقادم این است که پرداختن به نوگرایی بدون داشتن ریشه‌های سنتی اصیل چیزی جز نابودی در پی ندارد».

در این تابلو گذشته بر آینده فرامی‌تابد، ترکیب رنگ همان طیف‌ رنگ‌های قهوه‌ای و اخرایی است که توسط مافی بارها آزموده شده بود و این رنگمایه شفاف در کنتراست با رنگ سفید پسزمینه احساسی کهنه و قدیمی را در ذهن مخاطب تداعی می‌کند. در اثر پیش‌رو، مافی با تمرکز بر ایجاد بافتاری در هم‌تنیده از نقاط اتصالات ظریف حروف و تکرار در اجرای چند لایه از فرم دایره‌ها و حروف کشیده، نوشتار را در قالبی انتزاعی توسعه ‌می‌دهد و در همین مسیر است که کلمات معنی خود را کنار می‌گذارند و به نقوشی مینیمالیستی بدل می‌شوند. مافی در این‌جا در پی کشف جوهره خط فارسی در روایتی مدرن از سیاه‌مشق است که هیچگونه مرزی برای نزدیک شدن به تجربه ترکیبی آبستره از فرم حروف و کلمات نمی‌شناسد. اثر حاضر متعلق به مجموعه‌ای است که مافی در سال ۱۳۵۳ در نمایشگاه گروهی گالری لوترک به نمایش گذاشت.