امضاء: «43 قندریز» (پایین وسط)
رنگ‌روغن روی گونی
81×111 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1343
- اثر حاضر در کتاب «گزیده آثار منصور قندریز 1344-1314؛ از آفتابی به آفتاب دیگر» (ص 73) به کوشش رویین پاکباز، انتشارات نظر (1398) به چاپ رسیده است.

منصور قندریز یکی از چهره‌های شناخته شده جنبش هنرنوگرای ایران و هنرمندی ناتمام است. او که درجوانی از دنیا رفت، تنها یک دهه در شکل‌گیری مدرنیسم ایرانی حضور داشت، اما تأثیر شگرفی بر فضای هنر ایران در اواسط دهه چهل از خود برجای گذاشت. دهه قندریز، دورانی غنی و پر طنین بود، تعداد آثاری که او در چهار سال پایانی زندگی‌اش خلق کرد، بسیار چشمگیر و سبک کار او پرقدرت بود.

اثر پیش‌رو به زمانی تعلق دارد که قندریز بعد از یک دوره نسبتاً طولانی کار با رنگ‌های تیره و ساختارهای پیچیده نقوش، دوباره به گستره‌ای از رنگ‌های درخشان و روشن رجوع می‌کند. او در این تابلو لحنی غنایی و شاعرانه‌تر از گذشته را برای بیان هنری خود برگزید و رنگ‌آمیزی سنجیده با رنگ‌روغن و توازن در ترکیب‌بندی‌های شفاف و ساختارمند را در کارش نهادینه کرد.

تابلوی حاضر که یک‌سال پیش از درگذشت هنرمند خلق شده، یکی از ممتازترین آثار قندریز از سبک تکامل‌یافته و منحصر به‌فرد نقاش در گستره نقاشی انتزاعی به حساب می‌آید. قدرت قلم او در این تابلو، در پرداخت خطوط و رنگ‌ها او را در مقام خالق اشعار تصویری در تاریخ هنر ایران ماندگار کرد؛ چرا که او در این مجموعه از کارهایش در مسیر یافتن معنای خود، به ترکیبی ناب از عناصری آشنا در پیوند با اصول نقاشی مدرنیستی رسید.

قندریز در اثر حاضر، نقشمایه‌های انتزاعی همچون انسان، پرنده، خورشید، شمشیر، سپر و… را در کارش ساده‌سازی و در هم‌آمیخته و در نهایت به نوعی زبان تمثیلی در تصویرپردازی نزدیک شده است. شکل‌های ارگانیک و هندسی منظم در این اثر، آشکارا یادآور ویژگی‌های مشترکی با نقشمایه‌های موجود در آثار هنرمندان سقاخانه هستند، هرچند تفاوت‌های اساسی بین کار قندریز و هنرمندان این جنبش وجود دارد. قندریز برخلاف هم‌نسلانش بیش از آن‌که دغدغه استفاده از عناصر تصویری بومی و ارجاعات مستقیم به آن‌ها را داشته باشد، تحت تأثیر نظام تصویری در کارهای پُل‌کله و خوان میرو بود و به همین دلیل گرایش بیشتری به درک و نمایش ساختار هنر انتزاعی پیدا کرد.

یکی از نکات حائز اهمیت در این اثر، رنگ‌پردازی غنی و طیف قرمز اشباع‌شده از ترکیب با سیاه نقشمایه‌های خطی فشرده است. این ترکیب رنگی که با لایه شفافی از ورنی پوشانده شده، شکلی از کارهای لاکی را به اثر بخشیده است.

این تابلو نخستین بار، در کنار چند اثر دیگر از منصور قندریز، در نمایشگاه بزرگداشت وی، یک‌سال بعد از مرگ زودهنگامش در تالار ایران به‌نمایش درآمد؛ همان گالری که قندریز در راه‌اندازی آن سهیم بود و بعداً در یادبودش به «تالار قندریز» تغییر نام داد.