امضاء: «قندریز 44» (پایین راست)
رنگ‌روغن روی بوم
57×70 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1344
پیشینه:
این اثر در سال 1394 در چهارمین حراج تهران ارایه شده است.

اثر حاضر که نمونه‌ای شاخص از آثار آشنای منصور قندریز محسوب می‌شود، به خوبی دیدگاه زیبایی‌شناختی و دستاوردهای شکلی او را در هنر تجسمی نشان می‌دهد؛ همان دستاوردهایی که به طور مشترک در آثار طیفی از هنرمندان دهه چهل، به نام جنبش سقاخانه شناخته می‌شود. این اثر در نگاه اول ترکیبی فرمالیستی است، اما در لایه‌های عمیق‌تر سرشار از نشانه‌هاست؛ نشانه‌هایی هندسی و نمادین سنتی که بیانی رمزی و آیینی به کلیت اثر بخشیده‌اند. ترکیب دوایر، خطوط متقاطع و مثلث، خوانش نقاشی را در جهت یافتن استعاره‌های تصویری هدایت می‌کند. انواع رنگ‌های سرد و کهنه‌نمای اثر نیز به خوبی در ساخت فضای مطلوب هنرمند، نقش دارند. همان‌طور که در این تابلو می‌توان دید، قندریز مصمم به ابداع یک مدرنیسم خاص ایرانی بوده که ریشه در عناصر بومی و سنتی دارد؛ اما در عین حال از ساختار هنر مدرن غربی نیز پیروی کرده است. او برای رسیدن به یک بیان تجسمی اصیل و صاحب‌هویت در این طیف از آثارش، از انتزاعی ناب به سوی نشانه‌های تصویری معنادار و هویت‌یافته حرکت می‌کند و در این مسیر، عنصر خط را در تقابل با رنگ، به موقعیتی رفیع می‌رساند.

قندریز مرحله تجربه‌اندوزی آکادمیک و تقلید از شیوه‌های امپرسیونیسم و پست‌امپرسیونیسم را خیلی زود طی می‌کند. با این‌که در آغاز راه به آثار فیگوراتیو توجه بیشتری دارد، ولی به‌تدریج با ترسیم خطوط کناره‌نما، اشکال خود را همچون اثر حاضر از زمینه جدا می‌کند. به نظر می‌رسد که گذار از تجارب پیشین و رسیدن به بیانی این‌چنین، حاصل دوره‌ای از اقامت قندریز در تبریز و اثرپذیری‌اش از نگارگری ایرانی و نیز نقاشی‌های ماتیس باشد. در این دوره سطوح رنگی تخت و روشن و خط‌های شکل‌ساز نرم، از مشخصات بارز آثار وی است. به‌تدریج رویکرد اساطیری و مضمون‌های رازآمیز کهن در کار او دیده می‌شوند. ورود به جرگه سقاخانه‌ای‌ها، موجی از نقش‌پردازی‌های اولیه را در آثارش آشکار می‌کند، اما به‌ندرت نقاشی او به مرز انتزاع مطلق می‌رسد. قندریز همواره بر حضور کیفیتی معنوی در هنرش، مبنی بر ارز‌ش‌های زیبایی‌شناختی سنت تصویری ایرانی، تأکید می‌ورزید و شاید به همین دلیل از پرداختن به صورت‌گرایی محض خودداری کرده است.

دو اتفاق مهم، یعنی مشارکت در شکل‌گیری یکی از مهم‌ترین جریان‌های هنر مدرن ایران در دهه چهل و همچنین مرگ تراژیک و زود هنگام او در جوانی، منصور قندریز را به هنرمندی اسطوره‌ای و ماندگار در تاریخ هنر ایران تبدیل کرده است. نام قندریز برابر است با تلاشی ثمربخش و پُرحاصل که در کوتاه‌زمانی به بار نشست و برای همیشه ماندگار شد. نبوغ سرشار او همچنان‌که در نگاه خیره‌‌اش موج می‌زند، در آثارش نیز به‌وضوح تجلی یافته است.