امضا: «Yektai 65» (پایین راست)
رنگ‌روغن روی بوم
61×40 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1344
پیشینه:
این اثر در مارچ 2014 در حراج کریستیز دوبی ارایه شده است.

در میان نسل اول هنرمندان نوگرای ایران، منوچهر یکتایی با گرایش به اکسپرسیونیسم انتزاعی، جایگاهی ویژه در تاریخ هنر مدرن ایران دارد. یکتایی با درکی صحیح از کمپوزیسیون‌های انتزاعی برای القای عناصر تشکیل‌دهنده نقاشی ضربه‌قلم‌های ضخیم و اکسپرسیو خود را به کار گرفت. یکتایی تمایز مهمی بین تصویرسازی بصری و رویکرد نقاشانه قائل بود و هوشمندانه خود را وارد سنتی کرد که با سزان آغاز شده و از طریق پولاک و دکونینگ تکامل یافته بود. او با عبور از همه آموزه‌ها و دستاوردهای نقاشان جهان غرب، با نگرشی فلسفی گزاره‌های تصویری آشنا را معنایی تازه بخشید. در این مسیر با بینشی عمیق، اصراری در عجیب و غیرقابل فهم جلوه‌دادن موتیف‌ها از خود نشان نداد و به همین دلیل کارهایش با همنسلان مدرنیست ایرانی‌اش متفاوت شد.

جست‌وجوهای یکتایی در فضای تجسمی امریکای دهه‌های شصت و هفتاد میلادی باعث شد تا او در نهایت به سبکی کاملاً شخصی و خودانگیخته در کارش برسد. او نخستین هنرمند ایرانی بود که آثار خود را در نیویورک به نمایش گذاشت و از سوی منتقدان برجسته ستایش شد. یکتایی در طول دوران فعالیتش توانست اکسپرسیونیسم انتزاعی را از نزدیک تجربه و زیست کند و آثارش ماحصل همین فرایند بود. از میان مضامین کارهایش (طبیعت‌بیجان، منظره‌ و پرتره)، دلبسته نقاشی طبیعت‌بیجان بود. اثر حاضر نمونه‌ای ممتاز از همین ژانر است که با رنگ‌روغن روی بوم کار شده است.

یکتایی در این اثر از مرزهای موروثی، مورد انتظار و برساخته در نقاشی ایران دوری جسته و اثرش بی‌زمان و مکان است. در تابلوی پیش رو یکتایی رنگ را روی سطح انباشته و فضای عمده بوم را با فرم ساده‌شده یک کاسه میوه و گلدان پر کرده است. شگفتی کار او پرداختن به موضوعی است که به طور واضح قابل رمزگشایی است، اما تأثیرش به عنوان یک هنرمند معاصر، دستکاری و تغییر در ایجاد نوعی سیالیت فضاست.

این اثر به خوبی نشان می‌دهد که منوچهر یکتایی را باید از زمره نقاشان شاعر به شمار آورد. عصیان رنگ و خروش ضربات قلم در این اثر، شعری مجسم پدید آورده است. تنها از این جنون بی‌مهابا، گریز او از دانشکده هنرهای زیبا و ناتمام گذاشتن مشق آکادمیک نقاشی را می‌توان درک کرد. با این حال، روند تکامل تجارب او بعدها در مدرسه هنرهای زیبای بوزار پاریس، زیر نظر هنرمندی چون اوزانفان دنبال می‌شود.

این نقاشی زیبا که نمونه‌ای شایسته از بهترین کارهای هنرمند است، به خوبی نشان می‌دهد که به طور کلی یکتایی قالب‌پذیر نیست، از مانیفست‌ها و دسته‌بندی‌های ایرانی می‌گریزد و تلاش می‌کند راه خود را در بستر مدرنیسم جهانی پیدا کند. تکلف و اغواگری معمولاً در این طیف از نقاشی‌های یکتایی دیده نمی‌شود. این آثار تماماً مبین نوعی دنیای سرخوش و جهان رنگین هستند. به طور کلی او نقاش خوشبختی‌ها و حالات خوش و ظریف جهان است. در حالی که به شیوه‌ای نو کار می‌کرد، رمانتیسیسم و شادی‌های زندگی را فراموش نکرده است. تعلق خاطر یکتایی به رنگ‌های روشن و زنده نیز، نشان از روح آرام نقاش دارد. رنگ‌ها در این وضعیت، همچون اثر حاضر غالباً بر سطوح سفید مرمرین نشسته‌اند. بدین ترتیب با کم‌ترین ضربات قلم، بیشترین تأثیر رنگ بر سطح بوم جلوه‌گر می‌شود.