امضاء: «Yektai 77» (پایین چپ)
رنگ‌روغن روی بوم
137×122 سانتی‌متر
تاریخ اثر: 1356
کاتالوگ دویل، نوامبر 2014، نیویورک

دیدن برخی از کارهای منوچهر یکتایی، از جمله اثر حاضر، این سوال مهم را در ذهن بیننده ایجاد می­‌کند که مرز میان انتزاع و رفتار بازنمایانه در اثر هنری کجاست؟ آیا تداعی و القای وهم تصویری، اثر انتزاعی را به اثری بازنمایانه نزدیک می­‌کند؟ یکتایی که توانایی قابل توجهی در بازی با رنگ­‌های ضخیم و مهار ضربات سهمگین قلم­‌مو دارد، در جای جای این اثر، همچون هایکوهای ژاپنی[1]، گزاره­‌های کوچکی از طبیعت را در فضایی که میان انتزاع و تصویرسازی سیالی از طبیعت سیر می­‌کند، به تصویر درآورده است. اثر یک «آن» است که هر لحظه شکل تازه‌­ای می­‌گیرد و خود را پیکره‌‌­مند می­‌کند. در واقع «آن» به تعبیر عرفا، کیفیت غیر قابل بیانی در حسن و زیبایی است که تنها با ذوق و شهود درک می‌شود. درست مثل آنچه در این اثر می­‌بینیم یا تلاش می‌­کنیم که ببینیم. از لابه­‌لای این رنگ­‌های بافت­‌دار و جسور، گاه دره‌­ها و کوه­‌های برف گرفت‌ه­ای دیده می‌­شود و گاه طبیعتی پراکنده و وحشی. شاید هم تنها انتزاعی رنگین که بیشتر به شعر مانند است.

جهان تصویری تابلو در عین تداعی منظره و جریان آب، در اجزاء، ارجاعات شکلی مبهمی دارد. روش خود‌انگیخته رنگ‌گذاری هنرمند، با جرم‌های ضخیم رنگ، جذبه طبیعت و بی‌مهابایی کنترل‌نشدنی آن را به بیننده منتقل می‌کند، در عین اینکه سپیدی وسیع بوم آرامش محسوسی به مخاطب داده و با ایجاد احساس امنیت، تعادل احساسی را برای وی فراهم می‌سازد. یکتایی در آثارش به جای خلق ترکیب‌بندی توسط ارتباط عناصر، به بازنمایی فضا توسط رنگ می‌پردازد. او از رنگ نه تنها برای تهییج حس بصری بهره می‌برد بلکه با لایه‌های ضخیم و غیرمتعارف حس لامسه بیننده را نیز برمی‌انگیخت.

هیجان، تعارض و خشم در آثار نقاشی مدرن نیویورک که یکتایی هم‌زمان با آن کار می‌کرد در آثار او آرامشی شرقی یافته است. او بر خلاف جریانی که به اکسپرسیونیست انتزاعی شناخته می‌شود، زیبایی را مخدوش نمی‌کند، بلکه با فضایی رنگین آن را متجلی می‌سازد. نگاه او به طبیعت توصیفی و حماسی است و از درون‌مایه تراژیک نقاشان مکتب نیویورک به دور است.

اتمسفر رنگی نقاشی یکتایی همچنین حکایت از حس شاعرانه­ او دارد. برای همین دقیقاً زمانی که دل به نقاشی سپرده­‌ایم، واژه­‌های بهاری ظاهر می­‌شوند و خیال مصور به کلام مبدل می‌­شود:

ناهموار و خشن‌
آفتاب و سنگ و باران
از درز تنگ به تقلا
شکفت شیپورک از ریشه‌­ها
و غارت کردند عطرها را‌
کرم­‌ها و زنبورها و بادها[2]

                                         «منوچهر یکتایی، نیویورک، می 1959»

[1]. اشعار کوتاه ژاپنی که مضمون آن اغلب طبیعت است.
[2]. یکتایی، منوچهر، کج، نارحت و شاهد، نشر روزن، 1996.