مداد رنگی روی مقوا
47×60 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1358

پروانه اعتمادی  (مصدق)                              

گروهی از نقاشی‌های پروانه اعتمادی که با پاستل و مدادرنگی اجرا شده‌اند، به بازنمایی چهره محمد مصدق اختصاص دارد.

اثر حاضر بازنمایی یکی از چهره‌های ماندگار سیاسی ایران است که در آن از رنگ‌های پرچم ایران (سبز، سفید و قرمز) به شکلی کاملاً نمادین با فرم‌های زاویه‌دار و حرکت‌‌های جسورانه پاستل، تکچهره‌ای قابل قبول از قهرمانی ملی ارایه می‌دهد که با ترتیبی گذشته‌نگر و واقعیتی ملموس و انضمامی به‌تصویر کشیده شده است. این تابلو یادآور نقاشی‌های دوران رمانتیسم اروپاست که اتفاقاً وجهی واقع‌گرایانه به‌خود گرفته، به‌طوری‌که شیوه طراحی در آن دارای همان تأثیر‌گذاری عاطفی است که محتوای آن.

اعتمادی در این‌جا چهره محمد مصدق را از روی عکس مشهوری که در دادگاه در حال دفاع از او گرفته شده، دستمایه کار خود قرار داده که نوعی مطالبه‌گری توأم با ترس و نگرانی پنهان در آن دیده می‌شود. مصدق در حقیقت نماینده غم‌ها و شادی‌های مردمی است که در حافظه تاریخی خود همواره ستایشگر مبارزات او بوده‌اند، اما در نهایت هم اوست که در تنهایی و گوشه‌نشینی فراموش می‌شود. مصدق این‌جا نمادی از انسان میهن‌پرست و دغدغه‌مند است که علیرغم ظاهری آرام، قادر به فرونشاندن نگرانی‌هایش نیست و پروانه اعتمادی برای ظاهر ساختن الگویی آرمانی از چهره او از خطوط محو در زمینه‌ای درخشان استفاده کرده تا شخصیت ناآرام و بی‌قرار او را نشان دهد. شیوه طراحی و حرکات سریع‌ قلم به جای آن‌که سوژه را بسازند به آن می‌تازند. نقاش می‌خواهد با انتخاب چنین شخصیتی پیام‌آور امید و تحرک و سرزندگی باشد، اما وجه دیگر این قهرمان ناکامی و شکست اوست و این‌جاست که چهره دیگری که با چشم‌بند در سمت چپ تابلو نقاشی شده در یک فرایند پدیدآورندگی آگاهانه معنا می‌یابد. البته چشم‌بند سفید در ادامه به پرچم ایران تبدیل می‌شود تا از آن طریق ارزشی را که برای شأن این اسطوره آزادیخواه قائل بوده ابراز کند.

هنرمندانی هم‌چون لیلی متین‌دفتری، علی‌اکبر صنعتی و فریده لاشایی نیز چهره محمد مصدق را نقاشی کرده‌‌اند، اما اهمیت اثر حاضر، تاریخ خلق آن یعنی درست یکسال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران است. گویی هنرمند تحت تأثیر جریانات اجتماعی و تحولات پیش‌آمده، دوباره خط مشی هنری خود را پیدا کرده است. نقاش با بازخوانی مفهوم وحدت در پی یافتن راهی برای نحوه ارائه موضوع است و نه خود موضوع، که باید رساننده پیام  پیامی کلی و نه جزئی و موردی  باشد.