آهن
40×60×180 سانتیمتر
تاریخ اثر: حدود دهه 1340
تک نسخه
پیشینه:
این اثر متعلق به یک مجموعه معتبر می‌باشد.

اثر حاضر یکی از بزرگ‌ترین آثاری است که از مجسمه‌های ژازه تباتبایی در مارکت هنر عرضه شده است. این اثر از سوی دیگر هم اهمیت فراوانی در میان آثار این هنرمند دارد، چرا که تصویری کامل با همه جزییات در چهره و اندام فیگور انسانی دارد که در کمتر اثری از ژازه چنین جزییاتی قابل ملاحظه است.

ژازه تباتبایی با خلق مجسمه‌های فلزی از آهن‌آلات بازیافتی و قراضه‌ها، جایگاه قابل توجهی در جریان مجسمه‌سازی مدرن ایران به خود اختصاص داده است. اثر پیش‌رو به همین طیف از آثار او تعلق دارد. ژازه نخستین مجسمه‌ساز ایرانی است که با مواد مصرف‌شده فلزی مثل آهن‌پاره، پیچ و مهره، چرخ‌دنده و آهن‌آلات ضایعاتی، مجسمه می‌سازد. این قطعات فلزی که اغلب از دنیای ماشین‌های مرده آمده‌اند، در آثار ژازه جان و روحی دوباره می‌گیرند و او همچون خالقی بزرگ، روحی از جنس هنر را در قطعات سخت فلزی می‌دمد تا آن‌ها را به موجوداتی دوست‌داشتی تبدیل کند. کار با ماده‌ سخت، ویژگی اصلی مجسمه‌های ژازه‌ است. او این توانایی را دارد که نگذارد سختی ماده، خللی به جان‌مایه‌ نرم و افسانه‌ای مجسمه‌هایش وارد کند.

آثار ژازه تباتبایی در واقع نوعی جفت‌وجورکاری با قطعات فلزی است که پیش از این در کوران جریان‌های مدرن غرب، توسط هنرمندان کوبیست و فوتوریست تجربه شده است، اما آثار او به دور از چنین رویکردهایی، صرفاً به بیانی شخصی و البته بومی تمایل دارند و در نهایت به نوعی حاضرآماده‌ در مجسمه‌سازی معاصر ایران تبدیل می‌شود. با نگاه به بخش‌های مختلف این مجسمه، قطعاتی دیده می‌شوند که هر یک کاربردی پیشین داشته‌اند؛ چرخ‌دنده‌هایی به جای ریش و یقه مرد و قطعات اسقاطی خودرو در دست‌ها و پاها که پیش از این در جایی مثل چرخ یا موتور اتومبیل در حرکت بوده‌اند. شکل کلاه، زنگوله‌هایی که به جای گوش‌ها نشسته‌اند و دست‌های کشیده و بلند با جزییات انگشتان، همه به فیگور حالتی طنزآمیز داده‌اند، گویی تصویری از یک دلقک پیش روی بیننده قرار گرفته است.

ذهن جوینده‌ ژازه تباتبایی در جهان اساطیر و افسانه‌ها سیر می‌کند. او با فرهنگ زادبومش پیوندی ذهنی و رمزی دارد و عناصری از این فرهنگ را با بیانی خاص، به شیوه‌ای نمادین باز می‌آفریند. از سوی دیگر آدم‌های امروزی را از جامعه پیرامونش مجسم می‌کند. او شهری از آدم‌های آهنین می‌سازد که هر کدام در حال کاری هستند. دختر جوانی با سگش، بانویی با چترش، ژنرال‌ها و سربازها، رقصندگان و همه و همه. آن‌ها اگرچه جنسی سخت دارند، اما در دستان ژازه از صلبی و شیء‌وارگی رها شده و به موجوداتی جاندار تبدیل می‌شوند.