امضاء: «JAZEH » (پایین راست)
رنگروغن روی بوم
50×65 سانتیمتر
تاریخ اثر: اوایل دهه 1340
این اثر مرمت جزیی شده است.
برآورد قیمت : 12000 - 8000 میلیون ریال
امضاء: «JAZEH » (پایین راست)
رنگروغن روی بوم
50×65 سانتیمتر
تاریخ اثر: اوایل دهه 1340
این اثر مرمت جزیی شده است.
ژازه تباتبایی، شاعر، نقاش، مجسمهساز، مجموعهدار و از پیشگامان هنر نوگرای ایران بود که در طول دوران فعالیت هنریاش با خلق آثاری ماندگار و منحصربهفرد جایگاه خود را در تاریخ هنر مدرن ایران تثبیت کرد. او همچون همنسلانش و به ویژه گروه هنرمندان سقاخانه، نوآوری را بر پایه دستاوردهای فولکلور و عناصر سنتی و هنرهای عامیانه در ترکیب با بیانی مدرن بنا نهاد و در نهایت به کاوشگر جهان اسرارآمیز قصههای ایرانی بدل شد.
اثر پیشرو که از نمونههای ممتاز نقاشیهای فیگوراتیو ژازه از ابتدای دهه چهل است، اشراف او را بر فرهنگ عامیانه و شمایلنگاری مذهبی مسیحی به نمایش میگذارد. دستمایه کار او در اینجا شبیه شمایل مریم مقدس است که از دوره قاجار با کاربردی نمادگرایانه در نقاشی ایرانی وارد شد که در این اثر با بیانی اکسپرسیو صورتی تازه به خود گرفته است. در اینجا این شمایل از بافت مذهبی خود جدا شده و بر جاذبه و ملاحت زنانهاش تأکید شده است. سبک اختصاصی نقاش با دستکاری در کارکرد معنایی تصویر، برانگیزنده افکار خلاقانه و منشاء رویاهای تصویری اوست که در این نقاشی بهصورت رویایی تجسمی تجلی یافته است.
ویژگی پرترهنگاریهای ژازه و بهخصوص اثر حاضر، عناصر شبیهساز و تجسمبخشیدن به تخیلی است که در جهان واقعی پیرامونش وجود خارجی ندارند. عناصر تصویری در این تابلو، محدود به پیکر یک زن و کودکش و یک چراغدان هستند. نخستین چیزی که در حجمپردازی چهره زن میبینیم، کیفیتی زنانه است که فرزندش را در آغوش گرفته و چراغی (شمعی) که در کنارشان روشناییبخش این فضای وهمانگیز است. در اثر حاضر، صورت ماهروی زن با حالتی سمبلیک از درون یک نقش آشنا یا تقلیدی، راه خود را به نقاشی شاعرانه ژازه باز کرده است. این پرتره از لحاظ رنگهای تند، فرمهای زاویهدار و حرکتهای جسورانه قلممو یک اثر به تمام معنا اکسپرسیونیستی به شمار میآید. هدف ژازه نه فقط کشیدن یک نقاشی فیگوراتیو، بلکه ارجاعی به رهایی از قید و بند نقاشی آکادمیک و ایجاد موقعیتی تازه از ترکیببندی برساختهای از رابطه مادر و فرزندی در دل شب و تنهایی است.
رد مواج و غلیظ رنگی در لباس و موی زن در مقابل سطح تیره پسزمینهاش سنگینی خاصی به سمت چپ تابلو تحمیل میکند، ولی در سوی دیگر اثر، فضای تاریک پیرامونی فیگورها با شعله شمع روشن شده و تعادلی پویا به کار اضافه کرده است. در اینجا نقاش دغدغه بازنمایی عینی از واقعیت را ندارد و میکوشد تا حالت اعجابانگیزی که در هر نقاشی مدرن محسوس است را پیش روی بیننده آشکار کند. تابلو مجموعه هماهنگی از طیفهای رنگی با ویژگیهای فرمی پیکرهسازیهای ژازه از دوران درخشان جریان سقاخانه همزمان با بینال سوم تهران است.
رنگآمیزی نبوغآمیز ژازه در این تابلو، اصیل و ترکیببندی آن نیز از لحاظ تمهید هوشمندانه انتقال تقارنهای متضاد از نقطهای به نقطه دیگر قابل ستایش است. رنگگذاری که همواره قوی ولی محدود است، یک سرچشمه دیگر غنایی و حسی در کار نقاش بهشمار میرود. ژازه در این اثر، به بیننده امکان میدهد تا با او به جهانی دیگر سفر کند. آنچه در تابلوست فقط دیدنی نیست بلکه دعوتی است به جهانی خارقالعاده که ژازه از نگاهی کودکانه و با طنازی آن را خلق کرده و مابهازای بیرونی ندارد.