امضاء: «م.عربشاهی 52» (بالا راست)
ترکیب مواد روی بوم
110×130 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1352
پیشینه:
این اثر متعلق به یک مجموعه معتبر می‌باشد.

نقاشی‌های مسعود عربشاهی ثمره تعمقی ژرف در باشکوه‌ترین فرهنگ‌های کهن بشر چون بین‌النهرین، آشور، عیلام، هخامنشی و ساسانی است. این جست‌وجو در خوانش گذشته و تلاش برای یافتن زبانی نو در بیان هنری همواره دغدغه اصلی عربشاهی باقی ماند. او که در روزگار مدرن شدن ایران، آموزش هنر می‌دید، در ابتدا میان زبان روزگار خود با آنچه در گذشته بر نیاکانش رفته بود مردد می‌ماند، اما در نهایت راهی را برگزید که از تلفیق هر دو برمی‌خواست و از این رو در عین چشم آشنا بودن نوآورانه نیز می‌نمود. خود هنرمند در این باره می‌گوید: «می‌اندیشم که آیا مسائل مربوط به زمان خود را در نقاشی‌هایم مطرح کنم و یا باید از ذهنیت گذشته و نقش آن دوری جویم؟ این پرسشی است که مدت‌ها به آن اندیشیده‌ام و سرانجام تنها ارتباط سنت و ذهنیت را پایه روشنی برای کارهای تداوم‌یافته خود پیدا کرده‌ام»[1].

همین ارتباط تداوم گذشته در زمانه حال، همچون سرنخی طلایی است که تمام ادوار مختلف، کار عربشاهی را به هم وصل می‌کند و سبب می‌شود با وجود تجربیات مختلف او در استفاده از انواع متریال‌های هنری، آثارش منسجم و صاحب سبکی یکه باشد.

تاریخ اثر پیش رو (1352) برای مسعود عربشاهی سال ویژه‌ای بود؛ از یک سو چندین موفقیت چشمگیر در تجربیات چهار سال نقش‌برجسته‌سازی‌های عظیم برای تالارهای کشور، او را به تعمق در نقوش کهن و یافتن زبانی نو در همنشینی هنر معماری و نقاشی به صورت نقشبرجسته کشانده بود و هم در گرماگرم دریافت جایزه نفر اول نمایشگاه «موناکو» در همین سال، مادرش را از دست داد که حامی او در راه یافتن به عالم هنر بود. در این اثر روند آرامی از گذر از نقشبرجسته به نقاشی انتزاعی محض را شاهد هستیم. چیزی که پس از گذشت یکسال و در سال 1353 خود را در قالب نقوش اساطیری از حیوانات تلفیقی و موجودات ترکیبی اسطوره‌ای، بسان کهن‌الگوهای خاطره جمعی نشان می‌دهد. در اثر حاضر، هنرمند با استفاده رنگ‌های محدود، بیان نمادگرایانه خود را به مرز سمبولیسم بصری نزدیک می‌کند.

فرم کلی اثر دو دایره متحدالمرکز است که در درون مربعی محصور شده و یادآور کهن‌الگوی ماندالا در دنیای اسطوره‌ای است. ماندالا فرم خاصی از اشکال پررمز و راز قدسی است که در دنیای کهن نماد زایش و رویش نخستین است. این زایندگی با استفاده از رنگ گرم اخرایی با رنگسایه‌های سفید و سیاه می‌تواند صورت بیان ازلی و نخستین خلقت باشد. از سوی دیگر قرارگیری خاص اشکالی دایره‌وار با جزییات مختلف، در دور تا دور دایره اصلی، حالتی از یک موجود اساطیری با تعدد سر و پا را در ذهن متبادر می‌سازد. گویی مخاطب در رویارویی با این دوره از آثار عربشاهی، در پیشگاه مام نخستین جهان حاضر می‌شود که هستی را در زهدان خود شکل می‌دهد و هر آن به واسطه خطوط فلش‌گونه و خراش‌های اکسپرسیو، توان و انرژی نهان خود برای گسترده شدن، شکافتن و زایش را به رخ می‌کشد. این دوره، نویدبخش روزگاری نو و پیش‌بینی تولدی دوباره برای عربشاهی است که به همکاری با گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان می‌انجامد.

[1] . پاکباز، رویین؛ پیشگامان هنر نوگرای ایران. مسعود عربشاهی؛ موزه هنرهای معاصر تهران: 1380، ص29.