امضاء: «م.عربشاهی 1390» (پایین چپ)
ترکیب‌مواد روی بوم
196×200 سانتیمتر
تاریخ اثر: 1390

آثار مسعود عربشاهی را می‌توان در زمره انتزاع هندسی یا انتزاع تغزلی مورد تحلیل قرار داد. چندین دهه فعالیت هنری او با کنکاش در فرهنگ‌های باستانی توأم بود و در بسیاری از آثارش کاربست صریح نقشمایه‌های بومی بین‌النهرین، ایران باستان و حتی ایران دوره‌ اسلامی مشهود است. او با کاوشی عمیق در گذشته تاریخی، هنر ایران و بین‌النهرین را که در نقوش، کتیبه‌ها و نقشبرجسته‌های سومری، آشوری، مفرغ‌های لرستان و هنر زیویه متجلی شده بود، به عنوان منبع الهام برگزید. به رغم تأکید برخی مورخان هنر بر انتساب وی به جریان نقاشی سقاخانه، به ندرت می‌توان اثری از او یافت که با سبک‌شناسی آثار این جنبش همخوانی داشته باشد. آثار عربشاهی عمدتاً تداعی‌گر نشانه‌های فرهنگی و تاریخی هستند که در قالب‌های مدرنیستی به شکل آبستره به نمایش درمی‌آیند. آثار او را با توجه به نقوش به کار رفته در آن‌ها، می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: آثار گروه نخست دربردارنده نمادهای کهنی چون درخت زندگی، خورشید تابان، خطوط شبه‌میخی هستند. در گروه دوم عمدتاً از نقوش هندسی مانند دایره‌، مربع‌، منحنی‌، مارپیچ‌ و لوحه‌ استفاده شده و سرانجام، نقشمایه‌هایی مانند علامات ریاضی، پیکان، نقشه‌های معماری، اعداد و خطوط درهم، گروه سوم از آثار او را تشکیل می‌دهند. آثار دو دسته اول معمولاً روی بوم و آثار دسته سوم روی سطح ورق آلومینیوم کار شده‌اند.

اولین نقاشی‌های انتزاعی عربشاهی، ملهم از تصاویر سرزمین‌ها و مناظر رمزآلودی بود که در دوران کودکی روح جست‌وجوگرش را به خود فراخوانده بودند. بعدها در آثارش فرم‌ها به اشکال تکرار‌‌‌‌‌‌پذیر نوشته‌هایی بدل شدند که زبان بصری انتزاعی خاص خود را داشتند. در آثار این دوره ضربه‌قلم‌های مکرر، ترکیب‌بندی‌های موزون انتزاعی را به وجود ‌آوردند. از میانه دهه پنجاه شمسی فرم‌های انتزاعی بافت‌ها و بناها در آثارش رخ نمود. آثاری از سازه‌های کهن، نقوش مبهم نیمه‌مرئی و اشکال معمارانه که یادآور نقشه‌های تاریخی هستند. توجه ویژه او به هنر انتزاعی یکی از ویژگی‌های شاخص آثار وی در سراسر فعالیت هنری‌اش محسوب می‌شود.

اثر حاضر که از مجموعه آثار متأخر هنرمند است، در پس ساختار خود به گونه‌ای محاسبه‌گری معقول و وضوح فرمی منجر می‌شود. در این اثر طراحی انتزاعی فرم‌ها بر جنبه سه‌بعدی‌شان ارجحیت دارد و در ذات خود به نوعی انتزاع تغزلی منجر می‌شود که می‌توان ساعت‌ها در مقابل آن ایستاد و از جزییاتش رمزگشایی کرد. ضربه‌قلم‌های رنگارنگ اما حساب‌شده بر سطح بوم هیاهویی خلق کرده‌اند که در عین نابسامانی یک کل منسجم را تشکیل می‌دهند و در لایه‌های مختلف خود فرم‌های متنوعی را به نمایش می‌گذارند. این رویکرد تعقل‌آمیز اثر را از آثار اکسپرسیونیست‌های انتزاعی متمایز کرده و به آن خصلتی رازآلود می‌بخشد. گویی در هر لایه از کار فرم‌های خاصی نقش بسته که بخشی از آن‌ها توسط لایه بعدی پوشانده شده است. فرم‌های مربع و مستطیل در لایه‌های مختلف بر زمینه تیره در کنار ضربه‌قلم‌های دوار و چرخان کنتراستی ایجاد کرده که به واسطه پالت رنگی درخشان و متنوع بر شدت آن افزوده می‌شود. ضربه‌قلم‌ها در هر بخش از کار گویی به برساختن یک فرم خاص مشغولند که هم پیدا و هم نهان است. گاه نقش پرنده‌ای ظاهر می‌شود و گاه در ابهام فرومی‌رود. گویی هنرمند عامدانه در بازخوانی کهن‌الگوها و اسطوره‌ها عناصر مبهم را در اثر جای داده و جهانی برآمده از اسطوره‌های فراموش‌شده را در پیش چشم مخاطب به نمایش گذاشته است.